Hindi dapat ipiit ang sino mang tao dahil lang sa kanyang paniniwala at hangaring pampulitika,” ayon sa Seksiyon 18.1 ng Artikulo III o Bill of Rights. Pero kaliwa’t kanan ang nagiging paglabag dito, mula sa danas ng daan-daang bilanggong pulitikal sa Pilipinas, kabilang ang dalawang miyembro ng Kalipunan ng Damayang Mahihirap (Kadamay) nitong nakaraang eleksiyon.

Ayon sa ina ng dalawang miyembro ng Kadamay, Abril 13, isang buwan bago ang halalan, nagsasabit si John Arlegui at Reynaldo Viernes ng mga tarpaulin sa haywey sa Angat, Bulacan. Ninais nilang makatulong sa panghihikayat iboto ang Bayan Muna Party-list at si noo’y senatorial candidate Neri Colmenares.

“Tinutukan sila ng baril at isinakay sa van. Matapos nito’y dinala sa isang safehouse sa Bulacan, piniringan at ininterogate ng dalawang araw,” ayon sa pagsisiyasat ng Kadamay.

Sumulpot na lang ang kaso ng ilegal na pagbebenta ng armas matapos dalhin ang dalawa sa opisina ng Criminal Investigation and Detection Group sa Cabanatuan. Ayon sa police report, mayroon silang dalawang baril, dalawang hand grenade at P10,000.

Sina John Arlegui at Reynaldo Viernes, na ilegal na inaresto sa Angat noong panahon ng kampanya. Kontribusyon

Gustong manakot

“Kitang-kita kung gaano kadesperado gobyerno sa pagpigil sa tunay na oposisyon,” ani Colmenares.

Isa siya sa mga nananawagan para sa abot-kaya at disenteng pabahay para sa mga maralita, pati na rin ang pagkakaroon ng national minimum wage para maging makakabubuhay ang sahod ng mga manggagawa.

Dagdag ng Kadamay, paulit-ulit na pinatagal ng awtoridad ang pagbibigay ng kopya ng dokumento, kahit sa mismong kapamilya ni Arlegui at Viernes. Ngayon, hinihintay pa rin ng Kadamay at ng mga kapamilya nila ang resolusyon ng piskal.

“Hindi na ito nakakagulat dahil hindi naman unang beses ito na nangyari,” pahayag ng Kadamay, “ngunit kapansin-pansin ang pagtindi ng mga atake habang papalapit ang eleksiyon.”

Pebrero pa lang, nakaramdam na ng pagmamanman ang ilang miyembro ng Kadamay. Nakatanggap si Eufemia Doringo, tagapagsalita ng Kadamay at volunteer sa Neri Colmenares for Senator Movement, ng text mula sa secretary ng barangay. Ayon sa text, hinahanap ng kapitan si Doringo. Nang tanungin ni Doringo ang secretary, hindi rin nito alam ang layunin sa pagpapatawag.

Nang matuloy na ang pagkikita noong Pebrero 19, hindi pala ang kapitan ang naghahanap kay Doringo kundi si Major Jeoffrey Braganza (JFT-NCR) at isa pang hindi nagpakilalang kasama. Dito na pinaliwanag si Doringo ukol sa isang “Peace Caravan”.

“CamRes po kayo ma’am ‘di ba po?” tanong pa raw ng hindi nagpakilalang kasama ni Braganza, nagpapahiwatig na pupuwedeng bumisita ang militar para sa sinasabing caravan o sa kung ano pang layunin.

Di tinatatanan

Hindi pa rin tinatantanan ni Jeffrey Ariz, tinatawag na asset ng militar at polisya, ang paninindak sa mga miyembro ng Kadamay sa Pandi. Minsan pa raw niyang pinasok ang klinika ng komunidad at binansagang pagmamay-ari niya.

Sa pananakot at pagbabanta, layunin nina Ariz na mapilitang tumigil sa pag-oorganisa at pagtulong sa kampanya ang mga miyembro ng Kadamay, ayon sa tagapangulo nitong si Bea Arellano. Pero nananatili ang mga miyembro sa pagiging aktibo sa grupo.

Kinokondena ng Kadamay itong mga “desperadong hakbang ng rehimeng Duterte para pigilan ang pagkakaroon ng tunay na representasyon ang maralitang lungsod sa gobyerno.”

Ayon sa Seksiyon 4 ng Bill of Rights, mayroong “karapatan ang taong-bayan na mapayapang magkatipon at magpetisyon sa pamahalaan upang ilahad ang kanilang mga karaingan.” Ano na lang sa Saligang Batas ang natitirang sinusunod ng gobyerno?

The petition “Filipino communities raise concern about candidate for a Southeast Asian studies job at Berkeley,” which was able to gather 467 signatories from March 26 to May 31 this year, has become highly controversial among Filipino activists, writers, professors and academics in the Philippines and the US. It has so far provoked four articles in online newsite Rappler.com, many Facebook posts and comments, and numerous skirmishes in various comments sections.

The petition is about Lisandro “Leloy” Claudio, an academic who claims to be an historian, a writer-vlogger for Rappler.com and other publications in the Philippines, and the author of a few books. Having been informed that Claudio is being considered for a position at the University of California-Berkeley, the signatories ask the Search Committee of the Department of South and Southeast Asian Studies to “review [his] record carefully before proceeding further with consideration of his candidacy.”

The basis: Claudio red-tags various “organizations, leaders, students and ordinary activists” or calls them Communists or Communist supporters. In the Philippines, such an act has always put lives in danger, especially under the regime of Rodrigo Duterte – which has carried out the extra-judicial killing, abduction, arrest and detention, harassment and surveillance of numerous activists who are accused of being Communists or Communist supporters working in legal fronts. Indeed, as the petition states, “in the Philippines, red-tagging can lead to death.”

Contrary to the patently absurd claims by Claudio’s defenders that he does not red-tag individuals and organizations, the document presents clear, indisputable proof of his red-tagging via a selection of linked articles and posts. The signatories are voicing out their condemnation of such an act, especially amidst the dire human-rights situation – nay, crisis or emergency – in the Philippines at present.

Despite numerous criticisms thrown his way, including one written by this author, Claudio has carried on with his merry red-tagging ways, arrogantly defending the act in the name of “truth,” “democracy” and supposed “liberalism” – yes, in the time of an authoritarian and murderous president like Duterte. Anybody who is open-minded enough to recognize the connection between red-tagging on the one hand and human-rights violations and political repression on the other has every reason to feel bothered and concerned, even disgusted and angry. Duterte, for one, has publicly floated carrying out the “Indonesian solution” in the country.

Legal mass movement in the Philippines. PW File Photo

Internationally-known academic Walden Bello responded to the petition by invoking “academic freedom” which he says must be defended “against political extremism.” He claims that what critics call Claudio’s red-tagging is just part of a “stimulating, indeed enjoyable, debate.” Claudio, he says, is not engaged in McCarthyism; it is the petition’s signatories, who come from the “extreme Left,” who are. In short, he absolves Claudio of any wrong-doing and takes advantage of the occasion to further demonize the country’s Left. Refusing to recognize the consequences of Claudio’s statements for people and organizations which are red-tagged, Bello exposes himself as an uncritical defender of Claudio and peddler of an anti-Left persuasion.

Also responding to the petition, academic Patricio N. Abinales asserts that the document “is notorious for violating an unstated norm among academic institutions that they respect each other’s hiring process.” Abinales is not only showing off his supposed knowledge about such norms but is elevating such norms to the level of a universal rule that is seemingly inviolable in the case, for example, of rapists or mass murderers. He faults the petitioners for not engaging with Claudio’s scholarship, a complaint which is wide off the mark because such scholarship will not change the caution being raised against Claudio. He dismisses the petitioners’ claim as mere “speculation,” again ignoring the very real dangers of red-tagging in the Philippines.

Denying that Claudio’s statements endanger the lives of activists, he claims that it is actually the petitioners who are endangering the life of Claudio – who he now pictures as “a possible subject for communist assassination.” While it is activists who are suffering the brunt of Duterte’s fascism and have done infinitely more to fight it, Abinales chooses to valorize Claudio’s consistent anti-Duterte stance – which is not unexpected from a consistent partisan of the Noynoy Aquino regime. In trademark Abinales fashion, he ends the piece with an attack on Jose Maria Sison, founding chair of the Communist Party of the Philippines. He says it was Sison who has red-tagged progressive organizations and not Claudio. Like Bello, Abinales exposes himself as an uncritical defender of Claudio but, compared to Bello, Abinales is a more rabid anti-Left commentator.

Given the foregoing, it is no wonder that the response of Jody Blanco, one of the petitioners – addressed to Bello, but in a way also to Abinales – reiterates the most dangerous in Claudio’s actions: “Claudio’s identification of students and student groups as extremist exposed them to added surveillance and possibly danger, given the current breakdown in the administration and enforcement of laws and individual rights and freedoms in the Philippines under the current government. That this allegation has come from students themselves raised an ethical concern that, I imagine, was shared by many colleagues who also signed the petition.”

Unconvinced by Blanco’s response, no less than Peter Zinoman, chair of the History Department and professor of history and Southeast Asian studies at UC-Berkeley, defended Claudio. Zinoman justified Claudio’s red-tagging on the basis of the need to expose the “dishonest recruitment practices of communist front organizations on college campuses.” He also talks about similar “deceitful efforts” being used to recruit “Phil and Phil-Am students” at UC. One wonders about these recruitment efforts. Were students recruited to the Disney Club or the Glee Club only to find out that they have become members of the Communist Party? Of course not. Many Communists will say the more logical thing: prospective members are asked point blank about wanting to become a member of an organization that entails “sacrifice, difficulties and even death” and are asked to devote many hours to collectively study the Party’s Constitution and Program, among other educational courses.

Zinoman says that Claudio never outed individual students as Communists. Maybe Claudio did not name them individually, but maybe Zinoman does not know how big a campus chapter of a party-list group looks like. It is composed of a minimum of 15 members, the leaders of which are often visible and easily identifiable on campus, especially the Ateneo de Manila University campus. Saying that a campus organization is a Communist front already puts its members, but especially its leaders, in danger.

Zinoman also displays an obvious disdain for the local Communist movement. He refers to “the inglorious and authoritarian record of the [CPP] under the leadership of its Chairman Jose Maria Sison” as if this is an indisputable fact and describes Claudio’s opposition to Communist recruitment practices as “even-handed.” He says that the CPP allied with Duterte “around the 2016 election,” when the close relations between the two happened after the election, and the Left never went silent about Duterte’s human-rights record, nor failed to oppose Duterte’s enactment of neoliberal and anti-people policies. He says Claudio is “superbly qualified” for the academic post, showing a genuine meeting of minds.

Here we have, on the one side, the petitioners, who consider red-tagging as wrong and dangerous. On the other side, Bello, Abinales and their ilk who refuse to recognize even a dint of red-tagging in Claudio’s statements and the dangers it poses to people and organizations. On the one side, the petitioners who signed a document to condemn Claudio’s red-tagging. On the other side, Bello, Abinales and their ilk who think that signing that petition is an error even more grievous than red-tagging itself. Based on how these camps responded to the petition, it is clear to see who is on the side of reason. There are none so blind as those who, because of their loyalty to Claudio and hatred for the Left, refuse to see.

Protest of Ateneo, UP and Miriam College students in Katipunan Avenue, Quezon City on November 2016, against the hero’s burial of the late dictator Ferdinand Marcos. Arkibong Bayan

There is, however, a need to further clarify the accusations being levelled at Claudio and the appropriate response – from a clearly socialist perspective. Socialists, after all, do not take accusations of being complicit with or responsible for death, harm and danger lightly; they take these seriously. Statement of fact: in the countryside, the act of supplying information to the military that results in the death of comrades or civilians is, for the New People’s Army, punishable with death.

Indeed, as my friend Raymond “Mong” Palatino argues, “redbaiting triggers the killing of activists in the Philippines.” It is not, however, a night in which all cows are black; some are more responsible than others. In the Philippines, the main proponents of red-tagging are the entites that actually inflict harm and cause death among activists: the government and the military. Anti-Left writers and intellectuals, by and large, have only amplified and legitimized this with their own red-tagging in their writings and social media posts. Saying “only,” is not to belittle the danger caused by red-tagging; this is only to clarify the primary and secondary responsibilities for the effects of the act.

Claudio’s red-tagging in his social media posts and writings choruses with the red-tagging by the military and the government. It legitimizes the latter, but its responsibility for the effects of red-tagging is merely secondary, not primary. Claudio’s red-tagging may be a notch worse than his run-of-the-mill anti-Left writings and those of other intellectuals in the country, but as far as actual impact or harm is concerned, it can still be clustered with the usual. It must be acknowledged that even if his statements certainly, even if inadvertently, gives legitimacy and credence to outright calls for harming suspected Communists, he – unlike Duterte, the military and Duterte’s influencers – does not openly advocate this. There is still a distinction, however threadbare.

What Claudio did in the AdMU in May 2017 – claiming that the progressive youth party-list whose chapter was established there is “associated with the Communist Party of the Philippines” and “receive[s] direct instruction from cadres and serve as tools for recruitment” – is so far the most serious or worst incident of red-tagging that he has done. It is yet a notch worse than his red-tagging in his writings and social media posts and directly endangered the lives of the students in the chapter of the party-list group. He deserves to be exposed, criticized and even shamed for this, and indeed he was by activists and sympathizers in social media.

Does this act, however, mean that socialists should be calling for his non-acceptance to a university post? Claudio has escalated his red-tagging attacks, but does this mean that socialists should escalate the level of counter-attacks, too? Had his red-tagging of students in the AdMU resulted in actual harm to the students – it pains one to even write this, even as a speculative exercise – it can be argued that an escalation is called for, but even then, concrete evidence of the harm having resulted from his red-tagging should be produced and examined.

Jose Maria Sison, whom Abinales depicts as a tyrant and the source of all evil, however, is on record saying: holding pseudo-progressive, counter-revolutionary or reactionary ideas or beliefs is no reason for anybody to be punished by the NPA. He says categorically that the revolutionary movement upholds the freedom of thought and expression and will only punish outright criminal acts like murder or espionage. The socialist policy towards reactionary, counter-revolutionary, or pseudo-progressive views is ideological struggle, not measures such as denial of a source of living or venue for speech. Mao Zedong states a similar view in the context of a socialist society. He says that people holding reactionary views should not be dismissed from school or sent to labor reform, must be allowed to explain their views, and must be engaged in a struggle at the level of ideas. “There can be teachers in opposition,” he says. The only threshold and warning he sets: “Only they should not kill.”

From the foregoing, the socialist approach to reactionary or counter-revolutionary beliefs or ideas, this writer thinks, is not to seek an escalation beyond ideological struggle, but rather to persist, as much as possible, within it. Sison talks about freedoms that the workers, masses and peoples of the world have fought for and that the bourgeoisie and the monopoly bourgeoisie have been forced to enshrine in their laws and declarations. These freedoms will be upheld, preserved, even expanded, under socialism. Upholding the freedom of thought and expression is an important socialist principle both in the oppressive present and in the emancipated future –something that is important for writers, academics and intellectuals.

Clarifying the socialist stand on intellectuals holding reactionary, counter-revolutionary, or pseudo-progressive views is also instructive amidst several contexts: the intensifying political repression and worsening human-rights situation in the Philippines, the persistent anti-Left or outright pro-government stands of some intellectuals, and forging of a broad united front against the Duterte regime.

In short, a socialist case could be made that Claudio’s actions and ideas still fall within the ambit of ideological struggle, despite his constant efforts to up his red-tagging game, as it were. Calling for his non-acceptance to a university post is an escalation, one that is not warranted by his statements or sheer obstinacy in making these. Claudio is clearly taunting activists and the Left, and the latter should not fall for his tricks. This is not a call to turn the other cheek; rather it is a call for tireless persuasion work, not with Claudio, but those who have the bad luck or the bad disposition of reading him.

One who has followed the anti-Left writings of Bello and Abinales and other writers and academics would notice that both the legal and the underground Left do not waste ink and time responding to potshots and tirades. For the Left, perhaps, they are just minor irritations, whose statements are better left to younger activists for whetting critical analysis and rhetorical skills. While Abinales, in particular, speaks as if he is being read by people he attacks, he is a nobody to movement leaders, activists and mass members.

The underground Left, in particular, has focused instead on anti-Communist right-wing ideologues who are actually responsible for repressive policies and therefore the harm and death befalling activists: the likes of social-democrats Norberto Gonzales and Romeo Intengan during the regime of Gloria Macapagal-Arroyo. They do not have books or publications on which to display their so-called “expertise” or mastery of the “body of knowledge” on certain topics, but they have greater responsibility for policies that are repressive of the Left. Under the Duterte regime, the likes of Communications Undersecretary Lorraine Badoy, who just came from a trans-European red-tagging junket and repeatedly spews anti-Left venom in her social media posts, is deserving of critical attention.

Filipino activists in Washington DC, USA protest against the continued support of the US government for the Duterte administration and its murderous wars on drugs and insurgency. Contributed Photo

With this, I delineate my stand from that of my fellow activists and other good-hearted people who signed the petition. I have many friends, comrades, mentors and idols who are among the signatories and I trust that they will understand the position I am taking. This is not about personal views, but about striving for the fidelity of our political stands to the socialist principles that we share. Despite this difference, I consider the signatories as comrades, friends and allies.

I also aim to show the reality: that despite the solid unity in major issues, there is a diversity of ideas within the national-democratic Left on many topics. This diversity is not considered by the Left as a weakness, but a source of strength. Its critics love to portray the Left as a dictatorial, monolithic organization, but for many of its members and activists, it is a venue of popular rule and vibrant democracy like nothing else in Philippine society.

Contrast this with the mindless and almost fanatical closing of ranks of Claudio’s defenders behind their poster-boy of anti-Left punditry, with nary a whimper of recognition that red-tagging is wrong and dangerous to activists. Not seeming to recognize at all that activists are crying foul over Claudio’s red-tagging, they held a red-tagging and Left-bashing feast in their Facebook posts and comments sections. Saying “Guys, lives are actually at stake here” will not mean anything to them because they are frothing in the mouth against the Left and seem to be fighting for the generational continuity of their politics and schools of thought.

Bello and Abinales are not new to red-tagging; they have done it before and it is predictable that they are defending it. Bello engaged in it in 2005, when he claimed that a diagram created by the Left is a hitlist, and in 2013, when groups were seeking the disqualification of his erstwhile partylist group Akbayan from the elections. He projects himself internationally as red, but in the Philippines, he is merely pink, who often attacks the red. Abinales on the other hand has made a career out of red-tagging activists, leaders and organizations and spreading rumors, half-truths and lies about the Philippine Left since the 1990s. His statements on the Left are so wildly untruthful and malicious that one cannot believe anything he writes on other topics – even in his so-called scholarly works. Lacking theoretical vigor and engaging in crass anti-Left tirades, he is in reality Claudio’s intellectual father.

In social media, most notable in red-tagging and anti-Left potshots are the following: Sylvia Estrada-Claudio, the mother who is always there to save the day for her controversy-thirsty son. Invoking the instances that she helped the Left while keeping silent on the more numerous times that she sided with its enemies, she is now inventing categories to try to demonize the Left. Vicente L. Rafael, who was known for fine-grained readings of texts, use of fashionable theories, and supple prose, but who is now displaying a crude Cold War-era understanding of the Left and frankly anti-Communist politics. Ninotchka Rosca, whose mission in life seems to outdo her record as an erstwhile progressive with her record as an anti-Communist and pro-Yellow social media troll.

While of course believing that they have the knowledge and status to engage in this issue, these illustrious writers and academics do not seem to see it beneath them to engage in public social media gossip about the dark ways of a supposedly authoritarian and murderous organization which, unlike a broken clock, never even gets things right twice a day.

It is in this context that one should examine the statement in the petition that should UC-Berkeley hire Claudio, its “prestige would give weight to language that can limit and endangers legitimate activism and protest in an already dire Philippines.” First, the socialist stand of insisting on ideological struggle in relation to writers and academics simply promoting reactionary or anti-Left views holds whether one is talking about UC-Berkeley or the University of Caloocan City. Second, because while the Philippine Left has many adherents and allies in prestigious universities, many of its most vocal critics also find their home in the same universities. Have these critics adversely affected the Philippine Left in any significant way? Have the likes of Bello and Abinales, who hail from prestigious universities abroad, prevented the struggle from soldiering on and gaining strength? Hell, no.

And so we say to Claudio and his defenders: Stop the red-tagging, but criticism is fine; it is par for the course in waging a revolution. Bring it on!

11 June 2019

Sadyang mapanlinlang ang kamera.

Sa bawat eksenang may umaatikabong bakbakan, posibleng may ekstrang tunay na nasaktan. At kahit na nakakatawang eksena ang kinukunan, posible ring may tahimik na umiiyak sa sulok ng set. Siguro’y gusto na niyang umuwi pero mahaba pa ang gabi. Kasisimula pa lang ng shooting kasi. Samantala, natutulog lang sa isang tabi ang make-up artist dahil mamaya pa naman siya tatawagin para mag-retouch sa mga artista.

Sino ba ang nagsabing masayang matrabaho sa pinilakang tabing?

Sa bawat pahayag ng artistang pinaghirapan niya ang pag-arte sa harap ng kamera, malamang na may manggagawang pinahirapan sa likod nito. Mistulang alipin siya ng “set” na inuutusang gawin ang lahat para maging komportable ang buhay ng mga pangunahing artista.

At ang paghihirap ng kawawang manggagawa ay kapalit ng ano? Kapirasong barya kumpara sa milyon-milyong kinikita ng mga alam-mo-na? Siyempre tinutukoy natin hindi lang ang mga milyonaryong artista kundi ang mga bilyonaryong kapitalista.

Hindi na ito sikreto sa maraming tao. May pang-aapi kahit saan ka tumingin. Sa isang sistemang may mga naaapakan para umakyat sa kinalalagyan, pinipilit na maging katanggap-tanggap ang pagbibigay ng mga bagong salita para pagtakpan ang pang-aapi – kontraktwalisasyon, “malayang” oras sa pagtatrabaho at mahabang bakasyon.

Kumusta ba ang buhay kontraktwal? Mas mainam diumano ang maging kontraktwal kaysa maging permanenteng manggagawa dahil mas madaling lumipat ng trabaho. Posible rin daw na makahingi ng mas mataas ang suweldo sa negosasyon para sa bagong kontrata. Pero alam nating puro pangako lang ang mga ito dahil ang esensya ng kontraktwalisasyon ay ang pagtatanggal ng mga benepisyong naaayon sa batas tulad ng bonus at paid leaves (lalo na ang sick leave at maternity leave). At sa halip na ibigay ang minimum o mas mataas na sahod, kadalasang nangyayari ang mababang pasahod. (Kailangan pa bang isalin sa wikang Filipino ang “starvation wages”?)

Ano naman itong “malayang” oras sa pagtatrabaho at mahabang bakasyon? Nangangahulugan lang itong mababayaran ka lang sa mga panahong may trabaho. Kung wala, siyempre’y puwersahan ang walang bayad na mahabang bakasyon. Oo, malaya ka namang makakahanap ng iba pang mapagkakakitaan pero madali bang makakuha nito? Oo, mas magkakaroon ka ng oras para sa mga mahal mo sa buhay pero saan ka naman kukuha ng panggastos para sa sarili at para sa kanila?

Sadyang tinatago sa makukulay na termino ang sitwasyong napakasaklap para maging katanggap-tanggap. Hindi ito kakaiba sa kamerang nagbibigay ng ilusyon ng pag-unlad kahit na kabaligtaran ang realidad. Hindi nasasapol ng kamera ang lahat ng nangyayari, lalo na ang sitwasyon sa likod nito.

Ayon sa isang tula at kanta ni Gil Scott Heron noong 1970, hindi raw matutunghayan sa telebisyon ang rebolusyon (“The revolution will not be televised”). Sa konteksto ng kasalukuyang panahon, hindi pa rin mababasa, maririnig o mapapanood sa dominanteng midya ang anumang balita o kuwentong may kinalaman sa rebolusyon. Paano naman mangyayari ito kung may sariling “rebolusyong” nangyayari sa mismong bakuran nito?

Matagal nang usapin ang hindi makatarungang sitwasyon ng mga manggagawa sa midya, partikular yung mga kontraktwal na may mababang sahod at mahabang oras sa trabaho, bukod pa sa kawalan ng benepisyo. Pinagtatakpan ito ng ilang may-ari ng organisasyong pangmidya sa pamamagitan ng pagtawag sa kanila bilang mga “talent.” Hindi ba’t mas magandang pakinggan ito? Sige na nga, pero hinding hindi mapagtatakpan ng magandang tunog ang namumuong sunog.

Bagama’t nakakaaliw talaga ang iba’t ibang kulay at iba’t ibang bagay na napapanood, iisa’t iisa lang ang pinagmulan ng mga ito – ang nakakabaliw na dugo, pawis at luha ng mga abang manggagawa sa likod ng kamera.

Panahon nang ang industriyang gumagamit ng mapanlinlang na kamera ay maging lunsaran ng kampanya para sa tunay na hustisya.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.com

Nagbunyi ang grupong pangkababaihan na Gabriela sa pansamantalang paglaya ng bilanggong pulitikal na si Hedda Calderon matapos siyang payagang magpiyansa ng Sta. Cruz Regional Trial Court nitong Hunyo 3.

“Ang ibig sabihin nito, kahit yung korte, hindi mapasubalian na mahina yung kaso laban sa kanya, dun sa ‘illegal possession of firearms (and) explosives’,” ani Joms Salvador, pangkalahatang kalihim ng Gabriela.

Nanawagan ang grupo na matapos mapalaya si Calderon, kailangang sundan din ito ng pagpapalaya sa tinaguriang “Sta. Cruz 5” na biktima diumano ng gawa-gawang kaso na illegal possession of firearms and explosives.

Noong Oktubre 15, 2018, hinuli ang lima, kasama si Calderon, 64, habang bumibiyahe patungo sa isang konsultasyon kay Adelberto Silva, konsultant pangkapayapaan ng National Democratic Front of the Philippines. Pag-uusapan sana umano nila ang mga panukala para sa programang Comprehensive Agreement on Socio-Economic Reforms (Caser).

Nanggaling sa iba’t ibang sektoral na organisasyon ang apat na kasamahan ni Calderon na sina Edisel Legaspi, Ireneo Atadero at Julio Lusania.

Ang hinala ng mga hinuli, ginawa ito sa kanila ng pulisya ng rehimeng Duterte para “may ipakitang mga sangkot” diumano sa planong “Red October.” Ito ang planong sinasabi ng rehimeng Duterte na isinagawa raw ng mga kalaban ng gobyerno para mapatalsik si Duterte.

Ayon kay Salvador, patuloy lang ang grupo sa kanilang paglaban upang mapawalang-sala ang Sta. Cruz 5. Malakas umano ang tsansa na mapalaya ang apat, kung patas lang na titimbangin ang ebidensiyang ipiniprisinta laban sa kanila.

Featured image: Hedda Calderon, bagong piyansa, kasama ang mga kaibigan at tagasuporta na minsan na ring naging bilanggong pulitikal (Shernielyn dela Cruz)

“Parang alipin po tayo ng China. Parang wala tayong karapatan sa sarili nating nasasakupan.”

Mangiyak-ngiyak na sinabi ito ni Felix Dela Torre, may-ari ng F/B Gem-Vir 1, sa harap ng midya na nakapanayam sa kanya. Ang pag-aari niyang bangka iyung sinasakyan ng 22 mangingisdang Pilipino na sinalpukan ng barko ng bansang China, gabi ng Hunyo 9.

Alam na marahil ng karamihan ang nangyari. Kuwento ni Junel Insigne, kapitan ng Gem-Vir 1, sinalpok ng sasakyang pandagat ng China ang kanilang bangka habang nagpapahinga sila sa gitna ng Recto (Reed) Bank sa West Philippine Sea, katapat ng baybay ng Palawan. Pagkabangga, akala nila tutulungan sila nito. Pero nagpatay ng ilaw ang barko. Bumalik ito pero hindi sila umano tinulungan at inabandona lang sila sa laot.

Nakaligtas ang 22 mangingisda nang saklolohan ang mga ito ng mga mangingisda mula sa Vietnam na nagkataong nasa ‘di kalayuan sa lugar.

Matapos pumutok ang balita hinggil dito, tila bulkang bumulwak ang pagkondena sa China, gayundin kay Pangulong Duterte – na sa mahigit isang linggong nanahimik at hinayaan ang kanyang tagapagsalitang si Salvador Panelo at Foreign Affairs Sec. Teodoro Locsin Jr. para magbigay ng palusot sa di pagsalita ng Pangulo at sa ginawa ng China.

Ito lang ang pinakahuli sa walang pakundangang panghihimasok ng China sa mga karagatan na sakop ng Pilipinas sa West Philippine Sea – na inaangkin nito. Mula nang maupo sa poder si Duterte, lalong di mapigilan ang labas-masok ang mga sasakyang pandagat nito para sa pag-angkin ng mga likas-yaman diyo at sa pagtatayo ng mga istrukturang komersiyal at militar.

Sa kabila ng (kadalasa’y nahuhuling mga) diplomatikong protesta na naisampa ng gobyerno ng Pilipinas, nagpapatuloy pa rin ang mga insidenteng ito.

Neri Colmenares ng Pinas (gitna) at mga lider Pamalakaya: Kinokondena ang China, at pati ang rehimeng Duterte. Peter Joseph Dytioco

Sinadya o aksidente?

Nang pumutok ang isyu, minaliit agad ng gobyerno ng China ang pangyayari sa pagitan ng mga bangka ng China at Pilipinas sa Recto Bank. Sa pahayag ni Feng Shuang, tagapagsalita ng Chinese Foreign Ministry, isa lang normal na aksidente sa dagat at huwag umanong haluan ng pulitika ang insidente.

Limang araw matapos ang insidente, noong Hunyo 14, naglabas ng pahayag sa midya ang embahada ng China. Dito, itinatanggi ng China na sadyang iniwan ng Chinese vessel (na sinasabi nitong para rin sa pangingisda) ang nabunggong bangka ng mga mangingisdang Pilipino sa Recto Bank sa West PH Sea noong Hunyo 9.

Sinabi pa ng embahada na “inatake” (“besieged”) daw ng pito o walong bangkang Pilipino ang naturang fishing vessel ng China bago nakabunggo sa isang bangkang Pilipino. Hindi na raw naiwasan ng barkong Tsino ang bangka ng mga Pilipino. Natakot pa raw ang mga mangingisdang Tsino na muling dagsain o atakihin ng mga Pilipino kaya sila umalis.

Matigas na pinaninindigan ni Insigne at ng iba pang mangingisdang Pilipino na nandoon noon na sinadyang banggain umano ng sasakyang pandagat.

Sang-ayon dito ang lider-mangingisda na si Fernando “Ka Pando” Hicap, tagapangulo ng Pambansang Lakas ng Kilusang Mamamalakaya ng Pilipnas (Pamalakaya). Aniya, batay sa impormasyong lumabas na sa madla, masasabing may intensiyon ang sasakyang pandagat ng China na patayin ang mga mangingisdang lulan ng F/B Gem-Vir 1.

Pati ang hepe ng Philippine Navy, sang-ayon sa sinasabi ng mga mangingisda. Palagay nila, sinadya ang pagbangga sa bangkang lulan ang mga mangingisdang Pilipino. Ayon kay Vice Admiral Robert Empedrad, “Hindi binubunggo ang mga barko na hindi gumagalaw, na nakaangkla. (We don’t ram ships that are not moving, that are anchored.) Makikita mo ‘yan sa radar na ‘di gumagalaw yung barko. So ‘pag ‘di gumagalaw yung barko, bakit mo babanggain?”

Pinabulaanan din ni Insigne na inatake o kinuyog ng nila ang barkong Tsino. “Kami-kami lang ang nandoon. Wala namang ibang bangka doon. Kami lang dahil noong gabing ‘yun [lumubog] nga kami, kami pa ang aatake?” aniya.

Pinasinungalingan din ni Prop. Jay Batongbacal, direktor ng UP Institute for Maritime Affairs and Law of the Sea, ang paratang ng China. Aniya, iilang bangkang pangisda lang ang nasa Recto Bank noong gabing iyon, batay sa satellite images na nakalap ng visible infrared imaging radiometer suite (VIIRS).

Nakakabinging katahimikan

Higit isang linggong nanahimik ang administrasyong Duterte. Ayon kay Panelo noon, pinag-aaralan pa umano ni Duterte ang mga datos bago magbigay ng pahayag sa usapin.

At nang magsalita, tila minaliit pa niya ang insidente. “Ang insidente sa dagat ay insidente sa dagat. Pinakamainam na imbestigahan ito. At hindi ako magpapahayag dahil walang imbestigasyon at walang resulta. Ang tanging magagawa lang natin ay maghintay at bigyan ang kabilang panig (China) na karapatang mapakinggan,” sabi ni Duterte noong Hunyo 17.

“Napakaingay niya sa ibang bansa na may reklamo siya, pero dito sa China, medyo tameme,” ayon sa abogadong si Neri Colmenares, convenor ng Pilipinong Nagkakaisa para sa Soberanya (Pinas). “Kung sa ibang bansa ay payag siyang magputol ng ugnayan (tulad ng) sa Canada dahil ayaw tanggapin ang basura,” aniya.

Ayon sa Pinas at Pamalakaya, di sapat ang diplomatic protest lang na inihain ng administrasyong Duterte. Ayon sa kanila, lumalabas na planong ipaubaya lang nito sa gobyerno ng China ang imbestigasyon sa insidente.

Matatandaang ilang ulit na ring nagsampa ang Pilipinas ng diplomatic protest kaugnay ng mga naunang insidente sa pinanghihimasukan ng China na teritoryo ng Pilipinas. Pero wala rin itong positibong tugon. Ayon kay Colmenares, kailangang kasuhan sa pangdaigdigang korte ang China sa paglabag nito sa mga probisyon ng United Nations Convention on the Law of the Sea, Suppression of Unlawful Acts in Maritime Safety at Safety of Life at Sea.

Isinisi naman ng Pamalakaya sa patakaran ng administrasyong Duterte sa pakikipag-ugnayan sa China ang sinapit ng 22 mangingisdang Pilipino sa insidente sa Recto Bank.

“Ang pagpapakatuta ni Duterte ay katumbas ng pang-aapi ng mga Tsino sa mga Pilipino. Ang pinakahuling pandarahas ay insulto sa lahing Pilipino. Ito’y isa sa mga epekto kung ang gobyerno ay hinahayaang di maresolba ang matagal nang sigalot sa dagat at yumuyuko (ito) sa dayuhang nang-aapi. Ang ating mga mangingisda at mamamayan ang maghihirap,” ani Hicap.

Hinihiling ng Pamalakaya ang hustisya hindi lang para sa 22 mangingisda na sinagasaan ng sasakyang pandagat ng China kundi para sa lahat ng mangingisdang Pilipino na patuloy na naghihirap mula sa agresibong panghihimasok ng Beijing sa mga saklaw nating karagatan.

Sabado, Hunyo 17, ng alas-otso y medya ng umaga. Tahimik sa Phase 2, Seabreeze Homes sa Brgy. Cabid-an, Sorsogon City. Bigla, may putukan. “Akala namin, libintador,” kuwento ng isang tagaroon. Tabi-tabi ang mga bahay, rinig na rinig dito kung ano man ang ingay sa kalsada. Napalabas ang mga residente.

Nakita nila: Dalawang lalaki, sakay ng motorsiklo. Ang isa, nakasuot ng helmet. Ang isa, naka-bonnet. Ang huli, nambabaril sa dalawang taong nasa traysikel. Ang isa, lalaking tinedyer, nakahilata na sa kalsada. Ang isa, nakatatandang babae, nakasalampak na sa loob ng traysikel.

Ang mga pinaslang, sina Ryan Hubilla, 22, isang estudyante ng senior high school, at Nelly Bagasala, 69, residente ng Barcelona, Sorsogon, ay mga boluntir ng Karapatan-Sorsogon. Ayon sa naturang grupong pangkarapatang pantao, isa pang kasamahan nina Ryan at Nelly na si Maria Lagadia ang nakatakbo at nakaiwas sa pamamaril. Nakatakas din ang drayber ng traysikel.

“Yung pagbabaril, parang di talaga bubuhayin sila,” kuwento ng isang saksi. Dalawang kanto lang ang layo ng isang estasyon ng pulisya.

Sina Nelly (kaliwa, sa loob ng traysikel) at Ryan, ilang minuto matapos ang pamamaslang. Kontribusyon

Umaayuda sa pagtatanggol

“Sila lang iyung mga nauutusang umasikaso ng mga dokumento (sa mga kaso ng Karapatan).”

Ito ang kuwento ni Joven Laura, abogadong pangkarapatang pantao sa Sorsogon. Aniya, abala sila noon sa pagtulong sa mga abogado at paralegal team na umaasikaso sa pagpapalaya ng tatlong bilanggong pulitikal na sina Carlito de Guzman, Hugo Fuentes at Joan Cuesta na ilegal daw na inaresto sa Sorsogon noong Abril 11.

“Palagi nilang nirereklamo iyung mga motor na sumusunod sa kanila,” kuwento ni Laura. “Nakaranas sila ng surveillance.” Huwebes noon, tatlong araw bago ang pamamaslang, inaasikaso nila ang pagpapalaya sa tatlo. Muli, inireklamo nila ang mga motor at sasakyang sumusunud-sunod sa kanila.

“Nasa traysikel ang dalawa para kunin ang naiwang cellphone ni Ryan sa van na ginamit nila noong naiwan nila ang cellphone ni Ryan noong Biyernes nang tulungan nila ang lumayang tatlong bilanggong pulitikal,” sabi ni Cristina Palabay, pangkalahtang kalihim ng Karapatan.

Inisyal na inulat ng Karaptan-Sorsogon na noong panahong lumaya ang tatlo, pinagsusundan ang nakalayang mga detinido, mga abogado nila at mga miyembro ng grupong paralegal ng “di mabilang na sinususpetsahang military intelligence agents”.

“(Pati) ang drayber ng isa pang van na ginamit ng lumayang mga detinido ay diumano’y kinuha ng sinususpetsahang mga sundalo,” sabi pa ni Palabay.

Katunayan, noong Abril 21, alas-10 ng gabi, binuntutan si Ryan, at tatlo pang kasamahan sa Karapatan-Sorsogon ng isang pick-up na sasakyang kulay-abo at isa pang itim na sasakyan. Walang plaka ang mga sasakyan. Nangyari ito matapos nila samahan ang abogadong si Bart Rayco ng National Union of People’s Lawyers (NUPL) sa Albay na bumisita sa mga kliyente niyang nabanggit na mga bilanggong pulitikal sa estasyon ng pulisya sa Brgy. Cabid-an.

Iba pang atake

Samantala, sa Camarines Sur, sa rehiyong Bicol din, isa pang aktibista at tagapagtanggol ng karapatang pantao ang pinaslang – noong Lunes, Hunyo 17, o dalawang araw matapos ang insidente sa Sorsogon City.

Nakasakay sa motor si Nepthali “Nep” Morada, istap sa opisina ni Camarines Sur Vice Gov. Ato Pena at dating kampanyador ng Bagong Alyansang Makabayan (Bayan)-Bicol at Bayan Muna Party-list. Mula Naga City, bumibiyahe siya papunta sa kapitolyo sa Pili, Camarines Sur. Pinagbabaril din si Nep ng di-kilalang armadong kalalakihan.

Matagal nang prominenteng aktibista si Nep. Mula dekada ’90 hanggang 2017, aktibo siya sa Bayan-Bicol, Bayan Muna, Karapatan, at iba pang progresibong grupo. Madalas ding aktibo siya sa mga relief and rehabilitation missions tuwing may sakuna tulad ng bagyo o pagputok ng bulkan saan man sa Bicol sa mahabang panahon. “Basta Bayan-Bicol noon, si Nep ‘yun,” kuwento ng kaibigan ni Nep na tumangging magpakilala.

Taong 2017 nang magtrabaho na siya sa opisina ng bise-gobernador. “Inirereklamo din niya na kahit nasa kapitolyo na siya, lagi pa rin siyang binubuntutan ng militar,” kuwento ng naturang kaibigan.

Samantala, nakaranas din ng sunud-sunod na pamamaslang ang probinsiya ng Masbate. Alas-otso ng gabi ng Hunyo 9 din, pinasok ng mga sundalo ang bahay ng aktibistang si Arnie Espenilla sa Brgy. Lahong, San Fernando, Masbate. Kinabukasan, alas-singko ng hapon, pinasok din ng mga sundalo ang bahay ni Zando Alcovendas sa Brgy. Buenavista at binaril siya. Noong Hunyo 14, si Pizo Cabug naman ng Brgy. Buenavista ang pinasok sa bahay at pinaslang ng mga sundalo.

Ang tatlo’y miyembro ng Masbate People’s Organization.

Maliban pa rito, iniulat naman ng rebolusyonaryong National Democratic Front-Bicol na may mga kasamahan silang hors de combat (o walang kakayahang lumaban) na pinaslang sa mga operasyong militar – sa parehong linggo.

“Sa loob din ng linggong ito, tinortiyur at pinatay ang hors de combat na si Edwin ‘Ka Dupax’ Dematera ng mga militar na nakahuli sa kanya,” pahayag ni Ka Ma. Roja Banua, tagapagsalita ng NDF-Bicol.

Protesta ng mahigit 5,000 katao sa Naga City, Camarines Sur bilang pagkondena sa mga pamamaslang. Kontribusyon

Kibit-balikat lang

Matapos umalma ang mga grupong pangkarapatang pantao, tila nagkibit-balikat lang ang pulisya sa sunud-sunod na ekstrahudisyal pamamaslang sa rehiyong Bicol.

Nang tanungin ng midya tungkol sa mga pamamaslang, sinabi ni PNP Director General Oscar Albayalde na kailangan muna raw “siguruhing tunay nga” na mga aktibista at human rights defenders ang mga napaslang.

“Who knows? Baka mamaya tine-take advantage lang din nila (Bayan at Karapatan) ‘yan,” giit ni Albayalde sa isang press conference , “alam niyo na, itong mga ‘to, sinasamantala na lang lahat.”

Nadismaya siyempre ang mga grupong pangkarapatang pantao. Para sa kanila, mistulang inaayawan pa ng PNP na imbestigahan ang naturang mga kaso. Parang kinukuwestiyon pa ni Albayalde kung karapat-dapat na imbestigahan ang kasong ito.

“Sa halip na mag-imbestiga, nakuha pang mang-intriga. Ano ang aasahang hustisya?” kuwestiyon ni Renato Reyes Jr., pangkalahatang kalihim ng Bayan, sa kanyang Facebook post.

Kagulat-gulat ba ang reaksiyong ito ng pulisya? Matatadaang sa Memorandum Order No. 32 ni Pangulong Duterte noong Nobyembre 2018, inutusan ng Pangulo ang Armed Forces of the Philippines (AFP) at PNP na pakatan ng karagdagang mga puwersa ang Mindanao, gayundin ang rehiyon ng Eastern Visayas, isla ng Negros, at ang rehiyon ng Bicol, para supilin ang “lawlessness” at insurhensiya roon.

Noong huling bahagi ng 2018 at nitong Marso ngayong taon, sunud-sunod ang pamamaslang sa isla ng Negros sa mga magsasakang miyembro ng progresibong mga grupo. Sa Mindanao, nagpapatuloy ang implementasyon ng batas militar na target ang progresibong kilusan doon. May naiulat ding sunud-sunod na pamamaslang sa Samar sa rehiyon ng Eastern Visayas.

Ipinanawagan ng mga grupong pangkarapatang pantao na magkaisa ang mga mamamayan na kondenahin ang mga pamamaslang at mga atake sa karapatan ng mga mamamayan – mga atakeng sinasabing pinangungunahan ng mga puwersang militar at pulisya ng rehimeng Duterte kontra sa mga mamamayang lumalaban. Noong Hunyo 19, mahigit 5,000 katao ang nagprotesta sa Naga City para kondenahin ang mga pamamaslang.

“Sa lahat ng taong naninindigan para sa kalayaan, tumindig at sama-samang kondenahin ang walang awang pag-atake sa mga aktibista at human rights defenders,” giit ni Bayan Muna Rep. Carlos Zarate.

May ulat ni Jobelle Adan

BANGKOK, Thailand – Sa unang tingin, parang Pilipinas din naman ang Thailand! Kung ano ang ikinaganda ng paliparang Suvarnabhumi ay siya namang “ikina-ordinaryo” ng sistema ng transportasyon nito.

Kung ano ang hitsura ng LRT at MRT na nagkokonekta sa mga lungsod ng Caloocan, Marikina, Makati, Maynila, Pasay, Pasig at Quezon, halos ganoon na rin ang agad na mapapansin sa tinatawag na Bangkok Mass Transit System (BTS) o Skytrain. Puwede mo pa ngang sabihing mas bago pa ang ilang bagon sa LRT 2 na bumibiyahe mula Roosevelt hanggang Recto at pabalik.

Pero hanggang doon lang ang pagkukumpara. Hindi hamak na mas maraming bagon kasi ang bumibiyahe sa Skytrain kaya hindi masyadong siksikan kahit sa panahon ng “rush hour” sa Bangkok. Hindi rin mahaba ang pila para makakuha ng tiket. Organisado ang pagpasok at paglabas ng mga pasahero. Kahit na may mga guwardiyang nagbabantay, hindi na nila kinakapkapan ang mga pasahero at binubuksan ang mga dala nila. Malinaw ang tiwalang binibigay sa mga pasahero at may sariling sistema ng seguridad na hindi nakakaabala sa pagggalaw ng mga tao. At sa panahon ng tag-init, komportable ang biyahe sa loob ng bagon dahil malakas ang aircon.

Kumusta naman ang presyo ng tiket? Para makabiyahe sa Airport Rail Link mula sa pandaigdigang paliparan hanggang sa Phaya Thai, gagastos ka lang ng THB45 (o PHP74.58). Inabot lang ng kalahating oras ang biyaheng dumaan sa walong istasyon at may habang 26 na kilometro. At sa aking pagsakay mula Phaya Thai papuntang Ratchathewi na siyang susunod na istasyon, THB16 (o PHP26.52) lang ang pamasahe. Inabot lang ng limang minuto ang biyaheng ito.

Sa ating pagkukumpara ng tren sa dalawang bansa, kailangan pa bang ipaliwanag ang “penitensiya” ng pagsakay sa mga tren sa Metro Manila? Naging normal na ang tulakan, balyahan at paminsan-minsang pakikipagsigawan sa kapwa pasaherong nais makasakay. Nawawalan ka ng dangal tuwing pumapasok sa istasyon dahil sa sobrang siksikan. Posibleng mahipuan ang kawawang kababaihan. Posible ring madukutan ang walang malay na mamamayan. Kailangan ding ipaalala sa ating lahat ang haba ng pila lalo na kung “rush hour” sa Metro Manila. Naaalala mo pa ba ang mga pagkakataong umaabot ang pila sa baba ng hagdan, papunta sa kahabaan ng lansangan?

Para sa ordinaryong mamamayan, mahalaga ang maikli’t komportableng biyahe. Mas mainam na gamitin niya ang lakas para sa importanteng misyon sa araw na iyon – pagsusunog ng kilay sa paaralan, pagtatrabaho sa pagawaan at anumang kailangang gampanan. At sa kanya namang pag-uwi, dapat lang na nasa kondisyon pa siya para makasama ang mga mahal sa buhay. Sa madaling salita, huwag sanang maging plakda lalo na’t nakita na ang kama.

Sabi ng isang lumang patalastas ng gamot, bawal magkasakit. Pero ano ba ang nangyayari kung natutuyuan ng pawis sa pagbiyahe? Sa mahaba-habang paglalakad para sa susunod na sasakyan, kung ano-ano ang nalalanghap, nahahawakan at naaapakan. Hindi na ito usapin ng malakas o mahinang resistensya. Walang pangontra sa maruming usok na pumasok sa mata, tenga, bibig o ilong at nakakadiring bagay na aksidenteng dumikit sa balat. Hindi na garantiya ang malakas na pangangatawan sa sakit na puwedeng makuha.

Noon, nagiging madalas ang ubo, sipon at lagnat sa panahon ng tag-ulan. Ngayon, hindi na bago ang makarinig ng taong inuubo, sinisipon o humahatsing kahit na tag-init. Aba, posible rin ang hika kung hindi “sanay” ang katawan sa polusyon.

Mainam ang paminsan-minsang pagbiyahe sa labas ng bansa para makita kung paanong ang mga bagay tulad ng palpak na LRT at MRT sa Pilipinas na unti-unti nang nagiging “normal” ay hindi talaga katanggap-tanggap. Bagama’t may batayan para manliit habang napapansin ang kagandahan ng sistema ng pampublikong transportasyon sa mga lugar tulad ng Bangkok, mas may batayan para sama-samang singilin ang gobyerno. Bakit hindi ginagawan ng paraan ng mga nasa kapangyarihan na maging komportable ang pagbiyahe ng karamihan? Para mo na ring tinanong kung araw-araw ba silang sumasakay sa tren o iba pang moda ng transportasyon tulad ng traysikel, dyip o bus.

Minsan, naiisip mo nang ipasagasa na sa tren ang mga politikong napapako ang mga pangako. Saglit lang, hindi ba’t may dating Pangulong nagsabing magpapasagasa siya sa tren kung hindi matutuloy ang pinaplano niyang ekstensyon ng LRT? Kumusta naman ang kasalukuyang Pangulo? Ilang pangako na ba ang hindi niya natupad? Ilang pangako pa ang siguradong mapapako?

Sige nga, pag-isipan natin ang isang partikular na pangakong may kaugnayan sa transportasyon. Posible nga ba talaga ang biyahe mula Cubao hanggang Makati sa loob ng limang minuto lang? Imposibleng MRT ang gagamitin dahil maraming istasyon hinihintuan sa pagitan ng Cubao hanggang Buendia o Ayala. Kung mismong lansangan ng EDSA naman ang gagamitin, kailangang 120 kilometro bawat oras ang bilis ng bus dahil mga 10 kilometro ang distansya.

Matupad man o hindi ang pangako ni Pangulong Rodrigo Duterte na masolusyonan ang trapik sa EDSA sa pagtatapos ng taon, siguro’y kailangang direkta siyang tanungin: Para kanino po ba ang inisyatibang ito? Para po ba ito sa libo-libong gumagamit ng tren, bus o dyip sa kahabaan ng EDSA? O para po ba ito sa benepisyo ng mangilan-ngilang motoristang bumibiyahe gamit ang sariling sasakyan? Kailangan pa bang banggitin ang katotohanang marami sa mga nasa kapangyarihan ay mayroong higit pa sa isang pribadong sasakyan?

Kung babalikan ang sitwasyon sa Bangkok, problema pa rin naman ang trapik pero nariyan ang pampublikong transportasyon, lalo na ang mga tren, para komportableng dalhin ang mga tao sa kanilang patutunguhan. Kumpara sa Pilipinas, malinaw na kahit paano’y binibigyang pansin ng Thailand ang pagpapabuti at pagpapalakas ng Skytrain para sa kapakanan ng mahigit 700,000 mamamayang gumagamit nito araw-araw.

Abante ng isang oras ang Pilipinas kumpara sa Thailand. Pero milya-milya ang distansya ng dalawa pagdating sa pag-unlad ng sistema ng tren (o kahit ng pampublikong transportasyon sa pangkalahatan). Sana naman, ang anumang nararamdamang personal na inggit ay magresulta sa politikal na galit.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.com

“Tigang na tigang na ang mga lupa.”

Ito ang ibinahagi ni Genalyn Dela Cruz, miyembro ng Amihan sa rehiyong Bicol noong ika-3 National People’s Rice Congress nitong Abril. Inilalarawan nila ang kalagayan ng mga sakahan ngayon, lalo na matapos maisabatas ang Rice Liberalization Act (RA 11203).

“Ang mga magsasaka doon, galing sa utang ang ginagamit sa inputs,” aniya. Tanong niya sa mga kasama, higit sa gobyerno, paano nila sisimulang iangat ang sarili sa pagkakabaon sa utang kung walang tubig para sa pagsasaka.

Utang para sa binhi. Utang para sa pataba. Sa tindi ng penomenong El Niño, dalawang kaban lang ang nakuha mula sa dalawang ektaryang lupa sa apektadong mga lugar tulad ng Bicol. Ang iba, tulad ni Genalyn, baon utang dahil sa kawalan ng ani.

Desperado ang mga magsasaka, kaya natutulak sa pangungutang. Hindi na nila mahintay o magawang umasa pa na matutupad ang pangako ng gobyerno na P10-Bilyong Rice Competitive Fund. Ulat ng The Bohol Chronicle, ngayon pa lang ay alangan na ang mga magsasaka sa Bohol dahil sa usad pagong na pagpapatupad sa mga inisyatibang pang-agrikultura sa bansa.

PW File Photo

Pangakong di matutupad

Ang 35 porsiyentong taripa na inaasahang gagamitin para sa magsasaka, kakailanganin pang dumaan sa budget allocation sa 2020.

Ayon naman sa isang pananaliksik ng Global Agricultural Information Network, dalawang taon pa ang hihintayin bago maramdaman ang gandang idudulot ng RA 11203, at iyon pa ay kung walang magiging hadlang.

“Wala na pong inaani,” giit ni Dela Cruz, at dinig sa boses niya ang hinaing ng iba pang magsasaka. Linggo at buwan pa lang ng hagupit ng tag-init, nagiging alangan na ang kabuhayan at kinabukasan nila, papaano pa sa hihintaying taon para sa pondo o pagdama ng di umanong magandang epekto.

Kasabay pa nito ang hindi mapigilang pagbaba ng farmgate price ng palay, tulad ng sa Central Luzon na bumaba na nang aabot sa higit limang piso kada kilo, ayon sa Philippine Chamber of Agriculture and Food Inc. Aabot sa P95-B ang mawawala sa mga magsasaka, ayon sa grupo, higit na malaki sa ipinangakong P10-B mula sa Rice Competitive Fund.

Nitong Hunyo, ibinalita ng Philippine Crop Insurance Corp. (PCIC) ang pag-abot ng tulong sa 12,000 magsasaka sa Western Visayas. Ayon kay PCIC Regional Director Eva Laud, tanging ang mga nag-aplay lang sa crop insurance ang matutulungang bumangon mula sa hagupit ng El Niño. Maaaring makatanggap ng P8,000 hanggang P9,000 kada ektarya ang mga benepisyaryo.

Maliit na porsiyento lang ito, na kung itatabi sa tinatayang 240,000 magsasaka sa Bohol pa lang ay hindi na lalagpas ng limang porsiyento, o isa sa kada-20 magsasaka.

Malinaw na sa pangakong proteksiyon pa lang sa mga magsasaka, bigo na ang gobyerno matapos malagdaan ang Rice Tariffication Law. At ito lang ang panimulang epekto ng naturang batas. Sa pangmatagalan, ang epekto sa mga magsasaka ay mas ramdam: ang kawalang kakayahan nitong makipagkumpetensiya sa pagdagsa ng dayuhang mga bigas, tulad ng mula sa Vietnam at Thailand.

Sa dalawang nabanggit na bansa, may malakas na suporta ang kanilang mga gobyerno sa mga magsasaka.

Rice tariffication sa NFA at iba pa

Maliban sa mga magsasaka, labis din ang epekto sa mga kawani ng gobyerno, lalo na sa mga kawani ng National Food Authority (NFA) at Department of Agriculture (DA).

Ayon kay Santi Dasmariñas ng NFA Employees Association, siguradong hindi lang empleyado ng NFA ang maapektuhan ng liberalisasyon kundi pati mga empleyado ng DA at iba pang kagawaran.

“Pebrero 14 pinirmahan ang Rice Liberalization. Sa halip na maging Hearts Day ito, naging Hurts Day,” galit na sinabi ni Dasmariñas. Higit 800 empleyado ng NFA ang nakaambang mawalan ng trabaho.

Dagdag niya noong ika-3 National People’s Rice Congress, nasampahan na ng gawa-gawang kaso ang tatlo sa kanilang organisador.

Matinding pagkabahala naman ang dala ng Rice Liberalization Act sa mga miyembro ng Bureau of Plant Industry (BPI), ayon kay Dr. Mario Andrada, assistant chief ng Technical Research and Services Department ng NFA. BPI ang bagong naatasang sangay ng gobyerno na maniniguradong ligtas ang bigas na papasok sa bansa.

“Ang NFA sa kanyang kontrata, mayroon kaming nire-require: ang magbigay ng certification na ligtas sa heavy metal contaminants at hindi GMO ang bigas,” paliwanag ni Dr. Andrada, noong Rice Congress. NFA rin ang nangunguna sa pagsiguradong walang halong pesticide at bakas ng heavy metal ang bigas at mais.

Ngayon, mapupunta ang tungkulin na ito sa BPI, na kasalukuyang “namomorblema na sa gulay at prutas” ayon kay Andrada. Papaano, noon ngang prutas at gulay pa lamang ang iniintindi, hindi nagagawa ng BPI magsagawa ng test sa prutas at gulay bago ito makarating sa mga merkado. Mauuna maibenta ang prutas at gulay bago masiguradong ligtas nga ito.

“Kung sino ang may hawak ng bigas, siya ang magdidikta ng presyo, hindi ang mamimili,” babala ni Dasmariñas.

Sa World Food Summit noon pang 1996, tinalakay ang halaga ng seguridad sa pagkain bilang karapatang pantao ng mga mamamayan. Isinagawa ang naturang summit matapos pormal na kinilala ng United Nations (UN), kung saan bahagi ang Pilipinas, na lahat ng tao ay may “Right to Adequate Food,” o karapatan sa sapat na pagkain.

Ayon kay Rosario Bella Guzman, executive editor at research head ng Ibon Foundation, malinaw na nilalabag ng RA 11203 ang karapatang ito ng mga mamamayang Pilipino. Obligasyon umano ng gobyernong Duterte na siguruhing abot-kaya sa mga Pilipino ang pagkain.

“Ang tinatalikuran ng Rice Tariffication Law ay karapatan ng mga mamamayan sa kaunlaran – karapatang maging bahagi ng, mag-ambag sa, at tamasain ang mga prosesong pangkaunlaran, sa hindi pagtugon sa batayang karapatan nila sa sapat na pagkain,” pagtatapos ni Guzman.

Noong Mayo 1, pinirmahan na ang Implementing Rules and Regulation ng Expanded Maternity Leave Benefits (Republic Act 11210) para sa kababaihan.

Maalaala na pinirmahan ito para maging batas ni Pangulong Duterte noong Pebrero 20, 2019.

Nakatanggap ito ng hindi hamak na papuri sa iba’t ibang samahan ng mga kababaihan, kabilang na ang Gabriela.

Ano ba ang nilalaman ng batas na ito?

Sa batas na ito ay dinagdagan ang araw na maaring gamitin ng isang babae sa kanyang maternity leave.

Sa dating batas, binibigyan ang isang babae ng maternity leave na 60 na araw kapag manganganak ng normal at 78 araw kapag manganganak naman ng caesarian.

Sa ilalim ng Expanded ng Expanded Maternity Leave Law, ginawa na itong 105 na araw.

Ibig sabihin, manganak man siya ng caesarian o normal, ang isang babaeng manggagawa ay meron nang 105 na araw na maternity leave.

Sa madaling sabi, makapagliban siya sa kanyang trabaho sa loob ng 105 na araw at makatatanggap siya ng maternity leave benefits sa panahong ito.

Hindi mahalaga kung may asawa man siya o wala, kung lehitimo ba ang kanyang anak o hindi.

At walang limitasyon ang ganitong karapatan.

Ilang panganganak man ang magaganap, maaari pa rin siyang gumamit ng benepisyo sa batas na ito. Hindi katulad ng dati na hanggang 4 na beses lamang.

Kung ang babaeng empleyado ay nagkataong isang solo parent, may dagdag pang 15 araw ang kanyang maternity leave.

Ibig sabihin, embes na 105 araw lang, maaari pa itong gawing 120 araw.

Kung sakaling siya ay makunan at hindi matutuloy sa kanyang panganganak, binibigyan siya ng batas ng 60 araw na maternity leave.

Sinasabi rin ng bagong batas na ito na maari siyang magpa-ekstend ng kanyang maternity leave nang 30 araw pero wala nang bayad ito.

Paano nga pala ang bayaran ng maternity leave benefits?

Sa pribadong sektor, ang kanilang kompanyang pinagtatrabahuan o ang kanilang mga amo ang dapat magbayad sa maternity leave benefits ng mga manggagawa.

Kailangan lang nakabayad ng tatlong buwang kontribusyon sa Social Security System (SSS) ang babaing manggagawa sa loob ng isang taon bago ang kanyang panganganak.

Kailangan ding ipaalam niya sa kanyang kompanya ang tungkol sa kanyang pagbuntis at kung anong petsa ang inaasahan niyang panganganak.

Babayaran ng kompanya ng kanyang maternity leave benefits sa loob ng 30 araw pagkatapos niyang masabi ito sa kompanya.

Ang kompanya naman ngayon ang magbibigay sa SSS ng notification ng manggagawa at ire-reimburse naman ng SSS ang halagang ibinayad ng kompanya.

Sa mga nagtratrabaho sa gobyerno ay ganun ding benepisyo ang kanilang matatanggap bagamat ang unang magbabayad sa kanilang maternity leave benefits ay ang kanilang ahensiyang kanilang pinagtatrabahuan.

Ang paglabag sa batas na ito’y may kaukulang parusa: P20,000 hanggang P200,000 na multa o pagkakulong ng anim na buwan at isang araw hanggang 12 taon o sabay.

Binatikos ng pangulo ng Employers’ Confederation of the Philippines (ECOP) ang bagong batas na ito dahil di umano ay madi-discourage ang mga kompanya na kumuha ng mga manggagawang babae.

Ngunit ayon sa pag-aaral na ginawa ng Organization of Economic Cooperation and Development (OECD), lumalabas na ang maternity leave sa ibang bansa ay tumatagal nang 18 linggo o 126 na araw.

Ang Expanded Maternity Leave na ito’y magtutulak sa mga nanay na maging mas masigasig, mas organisado, at mas maasahan sa kanilang mga trabaho.

Sang-ayon ba kayo mga kasama?

Para sa isang institusyong malala, hindi lang ito simpleng pag-alala kundi pag-aalala. Nababalot na ng kadiliman ang Philippine Collegian ng UP Diliman!

Hindi ko na makita ang institusyong kinikilala noon bilang pangunahing tagapagtaguyod ng kalayaan ng pamamahayag sa kampus (campus press freedom). Binura na kasi ng mga kasalukuyang nangangasiwa nito ang mahabang tradisyon ng pag-uungkat, pag-uulat at pagmumulat. Hindi na malalim ang pagsusuri sa nangyayari sa loob at labas ng pamantasang hirang. Wala nang lingguhang paglilimbag ng edisyong print at tila wala ring regularidad sa paglalabas ng mahahalagang artikulo kahit sa website nito.

At, utang na loob, huwag na po sana akong tanungin sa paulit-ulit na paglabag sa etikal na pamantayan ng peryodismo. Nakakapagod na ring ipaliwanag ang napakalaking kakulangan sa kaalaman ng ilang manunulat at patnugot nito sa balarila’t ortograpiya sa wikang Ingles at Filipino. Hindi na rin siguro mainam na magpalalim pa sa ilang insidente ng plahiyo (plagiarism) na ibinabato sa ilang miyembro ng Philippine Collegian. Sabihin na lang nating may malaking problema sila sa pangongopya’t orihinalidad bunga ng kawalan ng malalim na kaalaman sa peryodismo’t realidad.

Kung gusto mo ng maikling halimbawa, basahin natin ang isang talatang “breaking news” ng Philippine Collegian noong Oktubre 15, 2018 (walang nakasaad na timestamp): “BREAKING: Isang sunog ang tumupok sa ilang kabahayan sa Barangay UP Campus, bandang alas dose ng umaga. Ayon sa mga residente, ang sanhi di umano ng sunog ay isang natumbang kandila na gamit ng mga drug user na nagkakaroon ng ‘pot session’ sa loob ng isa sa mga bahay.”

Opo, hindi naman kailangang nariyan lahat ng mga inaasahang datos dahil kailangang mabilis na isapubliko ang isang mahalagang pangyayari. Pero inaasahang magkakaroon ng update oras na makuha ang iba pang impormasyon. Alam n’yo bang natengga ito nang pagkatagal-tagal sa buong araw ng Oktubre 15 at nauna pa ang ibang organisasyong pang-midya sa labas ng pamantasan sa pag-uulat ng trahedyang ito?

Kapansin-pansin din ang kawalan ng pamilyaridad sa loob ng pamantasan nang hindi naibigay kahit ang spesipikong lokasyon ng pagkalaki-laking lugar na Barangay UP Campus. Alam kaya ng mga taga-Philippine Collegian kung ilang ektarya at ilang Pook/Area ang saklaw ng nasabing barangay? Tama bang pati ang hindi pa kumpirmadong datos ng “pot session” ay isinama na sa balita? Bukod sa hindi nila alam ang tamang pagbaybay ng salitang “diumano,” alam kaya nila ang implikasyon ng paggamit ng salitang ito?

Tanungin mo ang sinumang estudyante o gurong sinubukang magbasa ng isyu ng Philippine Collegian sa Academic Year 2018-2019 at malamang na mas marami siyang masasabing kakulangan kaysa kalakasan ng tinaguriang opisyal na publikasyon ng UP Diliman.

Bilang dating manunulat at patnugot sa balita ng Philippine Collegian noong huling bahagi ng dekada 80 at maagang bahagi ng dekada 90, sadyang nakakahiyang makabasa ng ganitong klase ng basura. Paumanhin kung nagmumukha itong pagmamagaling ng isang nakatatandang katulad ko. Marami din naman kaming kakulangan noon pero hindi po ganito kalala.

Bagama’t napupuna rin lalo ng mga guro namin sa Peryodismo, Filipino at Ingles ang kahinaan sa paggamit ng wika, wala naman kaming natanggap na seryosong kritisismo sa kalidad ng pananaliksik at pagsusuri, pati na ang pagpili ng mga isyung kailangang talakayin. At lalong hindi rin namin sinayang ang pondong mula sa mga estudyante dahil linggo-linggo kaming naglabas ng edisyong print, kahit na nangangahulugan ito ng pagtatrabaho nang walang tulog tuwing Sabado at Linggo (at minsa’y umaabot pa ang press work hanggang Lunes ng umaga).

Kung kailangang lumiban sa klase para lang magampanan ang gawain sa publikasyon, paumanhin na sa mga naging guro noon pero mas pinipili naming literal na lumabas ng klasrum, maging ng pamantasan. Alam kaya ng kasalukuyang liderato ng Philippine Collegian ang kahalagahan ng interaksyon sa mga batayang sektor ng lipunan? Nasubukan kaya nilang matulog sa piketlayn dahil inabot sila ng gabi sa maikling interbyu na humantong sa mahabang kuwentuhan tungkol sa buhay at pakikibaka? Nakapag-almusal na kaya sila kasama ang mga magsasaka’t manggagawa nang hindi gumagamit ng plato dahil nakaplastik lang ang mga rasyong kanin, kamatis at tuyo?

Hindi nakakagulat na ang mga edisyong print ng Philippine Collegian ay umaabot noon sa labas ng pamantasan, kahit na ang pangunahing mambabasa nito ay mga estudyante ng UP Diliman. Ginagamit kasi ang mga kopya ng publikasyon sa mga diskusyong inoorganisa ng mga manggagawa, magsasaka at iba pang batayang sektor. May iba pa ngang pamantasang humihingi ng permiso para i-reprint ang editoryal at iba pang artikulo dahil kinikilala nila ang kahalagahan ng mga ito sa paghuhubog ng opinyong pampubliko. Naaalala ko pa noon ang kuwento ng isang kasama sa Philippine Collegian na ginamit bilang “wall news” (sinulat sa malaking kartolina) sa isang pamantasang labas ng Lungsod Quezon ang editoryal na sinulat ko pero nakalimutang opisyal na magpaalam sa amin. Siyempre’y hindi na kami naghabol ng paglabag sa copyright dahil malinaw naman ang hangarin ng mga gumawa ng “wall news” na ito.

Kung ikukumpara ang kalidad ng kasalukyang mga artikulo sa Philippine Collegian, wala talagang pakinabang ang mga ito sa anumang kampanyang inilulunsad ng mga batayang sektor. Nananatiling lutang ang mga ito sa pambansang kalagayan. Tila gusto ng mga taga-Philippine Collegian na gumawa ng sariling tradisyong kabaligtaran ng progresibong pag-iisip, kahit na malaki ang kanilang kakayahang magsuri nang matalas at wala silang naiintindihan sa mahabang kasaysayan ng peryodismong pangkampus. At bilang guro ng peryodismo, puwede ko ring sabihing wala silang naiintindihan sa mismong peryodismo.

Sa ganitong konteksto dapat natin maintindihan kung bakit napilitan ang ilang progresibong estudyante na muling buhayin ang tinatawag na Rebel Collegian, na tinatawag na ngayong Rebel Kule. Mula noong dekada 70, ito na ang ika-apat na pagkakataong nagkaroon ng “alternatibo” sa Philippine Collegian dahil sa mga naging limitasyon nito. Sa kabila ng kawalan ng pondo at iba pang rekurso, pinilit na maglabas ng edisyong print bagama’t mas ginagamit nila ang social media sa pagpapalaganap ng mga napapanahong sulatin hinggil sa mga nangyayari sa pamantasan at lipunan.

Pero kung susuriing mabuti, ang pinag-ugatan ng kasalukuyang Rebel Kule ay hindi lang ang kahinaan sa nilalaman ng Philippine Collegian kundi ang pagpili ng mismong punong patnugot nito. Matatandaang noong nakaraang taon, hindi hinayaan ang dalawang graduating na estudyante na kumuha ng eksaminasyon para piliin ang punong patnugot kahit na wala naman sa patakarang pinagbabawalan sila. Sa halip na maging “inclusive,” pinili ng administrasyon ng UP Diliman na maging “restrictive.”

Nirebyu kaya ng administrasyon ang kahulugan ng salitang “collegian” sa wikang Ingles? Ayon kasi sa Merriam-Webster, ito ay “a student or recent graduate of a college.” Simple lang naman ang argumento sa usapin ng eksaminasyon para piliin ang punong patnugot: Kung sakali lang na manalo ang isang graduating na estudyante, kailangan niyang siguraduhing makakapasok siya sa ikalawang degree program para manatiling estudyante ng UP Diliman. Kung hindi niya magawa ito, magiging punong patnugot ang nasa ikalawang puwesto. Sa madaling salita, may proseso ng “succession” kung magkaroon ng problema sa eligibility ng dapat na punong patnugot.

At dahil nga naging punong patnugot ang isang estudyanteng malinaw na hindi naiintindihan ang ginagawa niya, ito ang kinasadlakan ng Philippine Collegian. Sa pagtatapos ng Academic Year 2018-2019, konsolasyon na lang bang patapos na rin ang terminong nakakahiya? Hindi po. May isa pang isyung nakakasuka.

May ilang opisyal ng Philippine Collegian na nagsampa ng reklamo laban sa pitong patnugot ng Rebel Kule. Batay sa mga opisyal na pahayag ng ilang organisasyon ng mga estudyante ng UP Diliman, ginawang isyu ang patuloy na paggamit ng Facebook at Twitter accounts ng Rebel Kule na dating ginagamit ng ilang nakaraang termino ng Philippine Collegian. Sa mga hindi nakakaalam, malinaw na dapat na i-turn over ng dating liderato ng Philippine Collegian sa bagong liderato ang mga opisyal na pag-aari tulad ng mga silya, mesa, dokumento at kompyuter. Hindi malinaw sa patakaran ang “digital assets,” at mas lalong hindi malinaw kung opisyal bang pag-aari ang mga account sa social media na ginawa ng mga indibidwal na miyembro ng publikasyon. Ayon sa balita, nagdesisyon ang Student Disciplinary Council (SDC) na i-dismiss ang kaso.

Kung iisipin mong tapos na ang isyu, hindi pa po. Inapila ng ilang opisyal ng Philippine Collegian ang desisyon ng SDC sa administrasyon ng UP Diliman. Nagdesisyon ang huli kamakailan lang na baguhin ang desisyon ng SDC at patawan ng parusang suspensyon ang ilang taga-Rebel Kule. Walang malinaw na paliwanag kung bakit hindi kinatigan ang desisyon ng SDC.

Hindi lang ito ang puntong nakakahiya na, nakakasuka pa. Lumalabas na apat sa pitong kinasuhan ay graduating pala, at isa sa kanila ay ang nahirang na susunod na punong patnugot ng Philippine Collegian. Paano kaya makakapasok sa ikalawang degree program ang estudyanteng ito kung hindi malinaw na makakapagtapos siya bunga ng isinampang kaso?

Higit pa sa isang komplikadong telenobela, malinaw ang maniobra ng papaalis nang liderato ng Philippine Collegian para atakehin ang kalayaan sa pamamahayag. Sa halip na pagbutihin ang paglilingkod sa mga estudyanteng tagapaglimbag ng opisyal na publikasyon, ginugol nito ang oras para sampahan ng kaso ang tingin nila’y kaaway nila. Kung sabagay, “kaaway” ang maaaring itawag sa kabaligtaran ng kanilang kawalan ng kakayahan sa larangan ng peryodismo. Hindi natin alam kung nang-iirita lang ang mga kasalukuyang namumuno sa Philippine Collegian o masyado lang silang nasaktan dahil tila wala silang nakukuhang suporta mula sa mga estudyante, lalo na ang mga organisado’t nakikibaka para sa makabuluhang pagbabago. Ito ba ang kanilang pagganti sa mga batikos na natatanggap nila? Walang lugar ang spekulasyon sa mataas na antas ng diskurso. Sa puntong ito malinaw lang ang isang bagay: Ang kanilang kawalan ng kaalaman sa peryodismo ay nagresulta sa kanilang pag-atake sa propesyong dapat na itinataguyod nila.

Nakakahiya na, nakakasuka pa. Ganyan talaga ang katangian ng basura, sa isip at sa gawa.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.comhttps://risingsun.dannyarao.com

Hindi po ito blangkong espasyo pero “iyon” po ang ating paksa. Malabo po ba ang mensahe? Pasensiya na po, pero ituloy lang sana natin ang pagbabasa. May opinyon ako, may opinyon ka. Mahalagang mapataas natin ang diskurso para tayo’y magkaisa.

Kung sabagay, hindi naman kasi kailangang maging kolumnista ka para makipagtalastasan. Sa panahon ng social media, madali nang magpahayag ng opinyon hinggil sa mga nangyayari sa buong mundo. At dahil madali na talagang makapaglimbag ng saloobin, kahit sino na lang ay nakakapagsulat ng sanaysay. (At puwede mo pa ngang sabihing kahit sino na lang ay nagiging kolumnista!)

Aray ko. Masakit mang aminin, nasa panahon tayong nabibigyan ng espasyo ang mga may alam at ang mga walang alam. Kung hindi natin susuriin ang mensahe ng awtor , hindi natin malalaman kung siya ba’y nagnanais talagang mag-ambag sa diskurso o nag-aambisyon lang na sumikat, kung hindi man magkaroon ng posisyon sa gobyerno.

May kolumnistang kailangang basahin, may kolumnistang hindi dapat seryosohin. May seryosong nagsusulat ng kanyang pinakahuling akda, may napag-iiwanan naman dahil sa bangkaroteng diwa. Saan kaya ilulugar ang isang kolumnista ng Philippine Daily Inquirer na si Richard Heydarian?

Aaminin ko, wala akong opinyon tungkol sa kalidad ng lahat ng mga artikulo niya dahil hindi ko regular na sinusubaybayan ang kolum niya sa wikang Ingles na Horizons. Pero kung naniniwala tayo sa kasabihang ang kahusayan ng isang awtor ay batay sa kanyang pinakahuling akda, marami tayong masasabi tungkol sa kanyang naging viral na sanaysay noong Hulyo 2.

Apat na salita lang ang titulo nito sa wikang Ingles: “Duterte’s independent foreign policy.” Sa halip na isang regular na sanaysay, blangkong espasyo lang ang makikita sa kanyang artikulo. Puwede mong sabihing ang mensahe ay wala talagang nagsasariling patakarang panlabas ang administrasyong Duterte. Kung medyo mapaglaro ang diwa, puwede mong isiping tinatamad lang ang awtor kaya nag-isip ng puwedeng mag-viral na titulo.

Muli, aaminin ko: Hindi ko pinansin ang blangkong artikulong ito mula sa mga post ng ilang kaibigang manunulat at aktibista sa kanilang social media accounts noong umaga ng Hulyo 2. Una, ilang beses nang ginawa ang blangkong sanaysay sa loob at labas ng bansa. Ikalawa, kahit na hindi ko sinusubaybayan si Heydarian, namo-monitor ko naman ang ilang mahahalagang pahayag ni Duterte. Ikatlo (at may kaugnayan ito sa ikalawang punto), marami kang masusulat tungkol sa “independent foreign policy” lalo na’t kung isasakonteksto mula pa noong 2016.

Sa puntong ito, kailangan kong maglinaw: Kung hindi ko pinansin noon, bakit ko dapat seryosohin makalipas ang ilang araw ngayon? Medyo nagulat kasi ako sa post ni Heydarian sa kanyang Facebook account noong Hulyo 2, 11:21 a.m. Ipinakita niya ang litrato ng kanyang blangkong kolum na may ganitong paliwanag sa wikang Ingles: “My longest column yet, analysing Duterte’s `independent’ foreign policy in light of the Reed Bank incident (may kasamang See-No-Evil Monkey emoji).”

Himay-himayin natin ang maikling paliwanag na ito. Walang problema kung gusto ni Heydarian na maging mapagbiro at sabihing mahabang artikulo ang isang sanaysay na blangko. Wala ring problema kung pinili niyang magsulat gamit ang British English (“analysing”) kahit na mas pamilyar ang maraming Pilipino sa American English. Maliliit na bagay lang po ang mga ito.

Pero medyo nagkakaroon ng problema sa paggamit ng isang emoji na ang posibleng mensahe ay “ayokong makita iyan” dahil nakakagulo ito sa mensahe. Ano ang ayaw makita? Sino ang ayaw makakita? Bakit ayaw makita?. Puwede mong sabhing maliit na bagay lang ito kumpara sa dalawang mas malaki pang problema.

Una, bakit kailangang ilagay sa mga panipi (quotation marks) ang salitang independent samantalang wala namang mga panipi sa titulo ng artikulo? Nagbabago ang kahulugan ng salita sa simpleng paggamit ng mga panipi. Isa po itong pamantayan ng pagsusulat sa peryodismo.

Ikalawa (at marahil ang pinakamahalaga), bakit kailangan pa ng paliwanag na tungkol sa insidente sa Reed Bank ang tinutukoy ng blangkong sanaysay? Kung walang pagbanggit sa Reed Bank sa titulo, ang magiging interpretasyon ng mga mambabasa ay hindi lang sa pinakahuling isyu kundi ang pangkalahatang administrasyon ni Duterte mula pa noong 2016.

Kung ang mensahe ni Heydarian ay hindi makita ang “independent” foreign policy dahil sa nangyari sa Reed Bank, iyon ang dapat na titulo ng artikulo (e.g., Duterte’s “independent” foreign policy in light of the Reed Bank incident, kung gagamitin ang mga salita niya sa wikang Ingles bagama’t puwede pang paikliin ang titulong ito). Pero kung ang mensahe niya ay wala talagang malinaw na independent foreign policy (walang mga panipi sa puntong ito), hindi epektibo ang blangkong sanaysay dahil maraming dapat ipaliwanag. Halimbawa, paano natin ilulugar ang inisyal na pahayag ni Duterte na hindi na raw “vassal state” ang Pilipinas, pati na ang mga nauna niyang mga kritikal na pahayag laban sa Estados Unidos?

Sa ganitong konteksto natin dapat suriin ang pagiging epektibo ng diskurso. Malaking kahinaan sa isang kolumnistang tulad ni Heydarian na kailangan pang ipaliwanag kung bakit niya ginawa ang isang sanaysay na hindi masyadong malinaw ang mensahe. Nang sinabi niya sa isang panayam na isang porma ito ng pagbibigay-pugay kay Conrado de Quiros (dating kolumnista ng Philippine Daily Inquirer) na gumamit din ng blangkong sanaysay noong 2004, ang tanong ko: Bakit may dagdag na namang paliwanag?

Sa sanaysay na The Death of the Author (1967), binanggit ni Roland Barthes ang kahalagahang hindi na dapat ipinapaliwanag pa ng isang manunulat ang isang akda. Bagama’t mas binibigyang-pansin niya ang literatura, sa tingin ko’y angkop din ito sa peryodismo. Para maging epektibo ang akda ng isang peryodista, kailangang malinaw ang paliwanag at paninindigan. Mahalaga ang konteksto at hindi dapat umasa sa mga mamamayan para saliksikin pa ang mensahe. Ang pagpapalalim kasi ay sa porma ng pagkilos ng mga mamamayan batay sa malinaw na mensahe.

Sa kaso ni Heydarian, may kahinaan ang titulong “Duterte’s independent foreign policy” kaya may posibilidad ng misinterpretasyon sa blangkong espasyo. Kung ikukumpara lang sa kanyang binigyang-pugay na si De Quiros, mainam na balikan ang titulo ng kanyang blangkong sanaysay noong Enero 5, 2004: “A list of things this country may look forward to over the next six years, from 2004 to 2010, under the administration of President Fernando Poe Jr. and Vice President Noli de Castro:”

Dahil sa kanyang kaalaman hindi lang sa peryodismo kundi sa literatura (makata rin kasi si De Quiros), nakaya niyang gamitin ang blangkong artikulo para ipahayag ang isang malinaw na mensahe. Maingat kasi niyang sinulat ang titulo sa paraang isinama pa ang tanda ng bantas na colon. Ang mahabang titulo ay puwede mong sabihing pang-contrast sa blangkong espasyo. Puwede mo ring sabihing ito ay “stream of consciousness” na ginagawa sa literatura para ipakita ang nilalaman ng pag-iisip ng may-akda.

Hindi na kailangang talakayin ang anumang kaalaman ni Heydarian sa peryodismo (kung mayroon man). Gusto ko kasing isiping ang mga katulad niya’y bukas pa rin sa kritisismong tulad nito. Pero may kailangang banggitin sa kanyang paraan ng pagsagot sa mga kritisismong ibinabato sa kanya.

Batay sa ilang social media posts, paulit-ulit na binanggit ni Heydarian ang kanyang mga libro’t artikulong inilimbag, pati na ang mga pangunahing personahe sa pandaigdigang antas na nakasalamuha na niya. Ang mga katagang “foreign policy is my thing” ay posibleng bigyan ng kulay na arogante at mayabang. Paano mo rin ba susuriin ang pangungusap na ito mula sa kanyang Facebook post noong Hulyo 4, 11:04 a.m. (na may kasama pang selfie hawak ang kanyang artikulo)? “Of all my writings on Duterte, including for The New York Times, Foreign Affairs and The Guardian among other leading global publications, not to mention half a dozen SCOPUS/ISI journal articles as well as my academic book on Duterte, this is perhaps my proudest moment.”

Wala namang problema kung sa tingin niya’y “proudest moment” ang kanyang blangkong sanaysay (kahit na mayroong hindi sumasang-ayon), pero kailangan pa ba talagang banggitin ang mahabang listahan ng kanyang publikasyon? Hindi ba puwedeng “Of all my writings on Duterte” na lang para mas maikli ang introduksiyon at mabilis na mabasa ang pangunahing mensahe? O baka naman ang nais na mensahe ay ang paulit-ulit na maipaalala kung sino siya at kung ano na ang kanyang mga “tagumpay”?

Ito siguro ang magpapaliwanag kung bakit sinagot niya, sa isa pang Facebook post, ang maraming Duterte Diehard Supporter (DDS) “bloggers and minions” na mas “academically published” siya kumpara sa kanila.

Medyo nakakabahala ang mga ganitong pahayag ni Heydarian sa hiwalay pang Facebook post: “I started writing my first internationally published academic book (praised by professors in Princeton, SOAS, and Rutgers inter alia) in my early 20s, and gladly delivered lectures (not pa workshop lang) in the world’s top 50 universities before the age you started grad school.”

Tila nawawala na tayo sa mensahe ng “independent foreign policy” at napupunta na kay Heydarian, partikular ang mga “tagumpay” niya. Siguro’y kailangan siyang paalalahanang walang lugar ang “credentials fallacy” sa pagsagot sa mga batikos. Hindi porke’t mataas ang pinag-aralan mo ay wala nang karapatang magbigay ng puna ang mga mambabasa. Kung biktima ka ng trolling at iba pang porma ng online bashing, mas mainam na huwag nang pansinin ang mga ito dahil ang paulit-ulit na pagbanggit ng “credentials” ng kolumnista ay magmumukhang pagyayabang.

Bagama’t epektibo ang blangkong espasyo kung nasa kamay ng mas kuwalipikado, walang masama sa mahabang paliwanag para mapalalim ang konteksto.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.com

Tanging ang pulang panyong panakip sa mukha ng mga manggagawa ang maaninag sa makapal na usok na pumapalibot sa loob ng pabrika. Ang usok, nagmumula sa nilulutong kemikal, para gumawa ng sabong panlaba, shampoo, sabong panghugas sa kusina, o toothpaste.

PW issue 17-22

Ito, at marami pang di-ligtas na kalagayan, ang pang-araw-araw na buhay ng mahigit 600 manggagawa sa loob ng pabrika ng Peerless Products Manufacturing Corp. o Pepmaco, sa Calamba, Laguna.

“Sa baga ang kadalasang sakit namin, kaso walang proper na mask,” kuwento ni Art (di tunay na ngalan), 36, manggagawa sa Pepmaco sa Laguna. “Panyo lang ang gamit namin, o bumibili kami ng face mask sa labas.” Walang exhaust, at kakaunti lang ang blower, kuwento ng mga manggagawa. “Halos lahat kami, laging pawisan.”

Pero ang pinakamalupit, ang delikadong mga kemikal na ginagamit sa paggawa ng sabon, shampoo o toothpaste. “Kapag kumapit sa balat mo, sunog ka talaga,” sabi pa ni Art.

Isa sa pinakabulnerable ang mga manggagawang naghuhulma ng sabon. Karamihan sa kanila, kababaihan. “Hindi sila nagpapagamit ng gloves sa bar. Kasi made-deform daw ang bar. Magmamarka ang gloves. Kaya kamay ang inihahawak sa mainit na lang na sabon.

“Ang mahalaga sa kanila, yung produkto. Hindi yung tao.”

Delikado

Tinatayang 40 porsiyento hanggang kalahati ng mga manggagawa ng Pepmaco sa Calamba ay kababaihan. Isandaang porsiyento, o lahat, naman ay kontraktuwal.

Isang Taiwanese-Pilipinong negosyanteng nagngangalang Simeon Tiu ang nagmamay-ari sa Pepmaco. Kabilang sa mga produkto ng naturang kompanya ang sikat na mga sabong panlaba (pulbo at bareta) na Champion at Calla, gayundin ang shampoo na Hana. Kamakailan, nakuha rin ng Pepmaco ang prangkisa sa paggawa ng Systema na toothpaste. Nagasuplay din ito ng surfactants para sa ibang produkto.

Sa Valenzuela City ang opisyal na address ng naturang kompanya. Pero ayon sa mga manggagawa, tinatayang 150 katao lang ang nagtatrabaho doon. Kalakhan ng mga produkto ng Pepmaco, ginagawa sa pabrika nito sa Calamba. Umaabot sa P373 hanggang P420 ang arawang sahod ng mga manggagawa rito.

Bukod sa delikadong kemikal at usok mula rito na nagdulot na ng maraming aksidente kapwa sa pabrika sa Valenzuela at Calamba, pinoproblema rin ng mga manggagawa ang halos kayod kabayong pagpapatrabaho sa kanila ng mga superbisor.

“Sa umaga, 15 minuto (ang break), 15 minuto sa lunch break. Binabawas pa yun sa overtime namin. Hindi pumapatak ng isang oras ang break time sa loob ng isang araw,” kuwento ni Ariel, 24, di tunay na ngalan, manggagawa rin ng Pepmaco sa Calamba.

Sa gabi, aniya, alas-nuwebe ng gabi hanggang alas-dos ng umaga, nakadepende pa ang break sa kung kailan matatapos ang paghalo ng kemikal para maging sabon. “Uubusin muna ang halo bago magbreak,” ani Ariel.

Kayod-kabayo ang mga manggagawa hanggang sa packing. “Tao rin ang gumagawa nun (packing),” ani Ariel. “Ambilis pa nun.”

Sa loob ng isang shift na alas-sais ng umaga hanggang alas-sais ng gabi, kailangan nilang makatapos ng packing ng 45 pallets, na 80 boxes kada pallet. Kada kahon, 36 pirasong sabon. “Minsan, gusto pa nilang sumobra dun,” ani Art.

Marami ring naaaksidente sa packing. “Sa Valenzuela, may naputulan dati ng kamay. Dito sa amin (Calamba), marami ang naputulan ng daliri, nagulungan ng jack pallet.” Tuwing nangyayari ito, walang rehistradong nars na nakaabang sa loob ng pabrika. “Kung sino lang yung HR (human resources), sila yung tutulong sa naaksidente o nagkasakit,” sabi pa ni Ariel.

“Halimbawa, kung may sakit ka sa tiyan, yung sakit sa ulo ang ibibigay sa’yo. Ang sasabihin, ‘Oh, puwede na ‘yan,’” kuwento pa ni Art.

Inirereklamo rin nila pati ang kainan sa loob ng pabrika. Pati sa pagkain, ani Art, hindi puwede magreklamo. “Kapag nagreklamo kami run, kami pa ang matatanggal. Kapag may ipis, papalitan lang ang pagkain mo pero hindi papalitan yung buong pagkaing nakahapag.”

“Manok ang pagkain araw-araw. Sa umaga, puro processed food. Nasisira ang tiyan namin,” sabi pa ni Ariel.

Inspeksiyon

Hulyo 2018 nang maglakas-loob ang mga manggagawa na ireklamo ang kompanya sa Department of Labor and Employment (DOLE).

Pinangunahan ang petisyong ito ng Pepmaco Workers’ Union, ang pederasyong kinapapalooban nito na National Federation of Labor Unions, at sentrong unyon na Kilusang Mayo Uno. Ipinasa ng pambansang tanggapan ng DOLE sa rehiyunal na tanggapan nito sa Region IV-A.

Sa naturang inspeksiyon, tinangka pa ng manedsment na itago ang tunay na kalagayan sa loob ng pabrika. “Binigyan kami ng (disposable) face masks,” sabi ni Art. Inisyuhan din sila ng mumurahing bota – na pagbabayaran din nila sa pamamagitan ng kaltas-sahod.

Sa isang kopya ng notice of results ng inspeksiyon na nakuha ng unyon, inamin ng DOLE IV-A na maraming occupational health and safety standards ang nilabag ng Pepmaco. Kabilang dito ang sumusunod: (1) kawalang akses sa fire extinguishers sa lugar ng produksiyon; (2) marumi at halos walang ventilation sa lugar ng produksiyon;

(3) Di maayos na paghawak ng mga kemikal at iba pang kagamitan at materyal sa produksiyon; (4) walang floor markings para sa mga lakaran at daanan ng forklifts; (5) walang safety signages sa lugar ng produksiyon; (6) walang doktor na nakaabang at walang safety personnel na magtataguyod ng occupational safety standards; at marami pang iba.

Pero sa kabila nito, hindi naglabas ng paborableng desisyon ang DOLE IV-A.

Sa harap ng gate ng pabrika ng Pepmaco noong Hunyo 24. Altermidya

Makatwiran

Noong Disyembre 2018, nagpaalam sa kanilang mga bisor ang 50 manggagawa na liliban sa trabaho para magdiwang ng Pasko. Istandard na praktika na ito sa kanila: kapag pinayagan ng superbisor, aprubado na ang leave.

Pero pagsapit ng Enero, sinabihan ang 50 manggagawa na tanggal na sila sa trabaho. “Marami sa kanila, matatagal na. May 12, (o) 13 taon na – basta limang taon pataas. Wala silang nakuhang benepisyo,” sabi ni Ariel.

Pagsapit ng Marso 3, may anim na muling tinanggal, kasama si Art. Mga miyembro ng unyon ang mga tinanggal. Nitong Hunyo 3, nagtanggalan muli. Kasama rito ang pangulo at pangalawang pangulo ng unyon. Hunyo 6, nagsumite na sila ng Notice of Strike. Nitong Hunyo 18, may dalawa muling tinanggal.

Madaling araw ng Hunyo 24, itinayo na ng mga manggagawa ng Pepmaco ang piketlayn, at sinimulan ang welga. Isang piketlayn, tinayo nila sa mismong main gate ng pabrika. Hinarangan ng mga guwardiya ang daanan papunta sa piketlayn para hindi makarating sa mga manggagawa ang mga tagasuporta nitong nagdadala ng pagkain. Ang sinasabi ng manedsment, wala silang karapatang magwelga dahil mga empleyado sila ng mga ahensiya, at hindi direktang empleyado ng Pepmaco — sa kabila ng pagtrabaho nila sa kompanya ng maraming taon, at sa kabila ng pagiging “essential and desirable” ang kanilang trabaho sa loob ng pabrika, sang-ayon sa rekisito ng batas para maging regular na mga manggagawa.

Nagpatuloy na nakatirik ang welga. “Lalaban kami para sa aming mga karapatan,” sabi ni Ariel. Kabilang sa mga panawagan nila: Itigil ang tanggalan, ibalik ang mga tinanggal. Siguruhin ang kaligtasan ng mga manggagawa sa loob ng pabrika. Gawing regular ang mga kontraktuwal. Makatwiran ang mga hiling.

(Matapos lumabas ang artikulong ito sa PW print issue noong Hunyo 28, 2019, ilang beses na dinahas ang piketlayn ng mga manggagawa ng Pepmaco. Nananawagan ngayon ang mga nakawelgang manggagawa ng suporta sa iba’t ibang sektor ng bansa. -Ed.)

Nagsimula na ang bagong termino ng mga mambabatas ng ika-18 Kongreso nitong Hunyo 30. Kasabay nito ang pagsisimula ng huling bahagi ng ikalawang yugto ng rehimeng Duterte.

PW issue 17-23

Nakasalang sa Kongreso ang maraming panukalang batas at polisiya na gustong ratsadahin ni Pangulong Duterte para palakasin ang kontrol niya sa kapangyarihan: ang Charter Change (laglag na raw ang panukalang Pederalismo—sa ngayon), kasama ang posibleng pag-ekstend sa termino ng mga nasa puwesto (kasama si Duterte); at mga panukalang pagpapalawak ng kontrol at pagpasok ng dayuhang malalaking kapital sa mga empresang Pilipino kabilang ang lupaing agrikultural, midya, at mga serbisyong panlipunan.

May “supermajority” o “sobrang mayorya” ang mga alyado ng rehimeng Duterte sa Kongreso. Ang mistulang nangunguna sa oposisyon ay ang blokeng Makabayan sa Kamara: sina Bayan Muna Reps. Carlos Zarate (na tumatakbong Speaker), Ferdinand Gaite at Eufemia Cullamat; Gabriela Rep. Arlene Brosas; ACT Teachers Rep. France Castro; at Kabataan Rep. Sarah Elago.

Inaasahang pangungunahan ng Makabayan ang paghadlang sa kontra-mamamayang mga polisiyang itutulak ng rehimeng Duterte sa Kamara. Samantala,siguradong isasampa nila ang maraming maka-mamamayang panukalang batas tulad ng pagkakaroon ng National Minimum Wage at makabuluhang dagdag-sahod sa mga manggagawa sa pribadong sektor at kawani sa gobyerno; Genuine Agrarian Reform Bill; at marami pang iba.

Sinasalamin ng Makabayan ang mga kampanya o paglaban ng malawak na kilusang masa sa bansa—ang puwersang sinasabing tunay na magtutulak sa makabuluhang panlipunang pagbabago sa bansa.

Noong nakaraang Kongreso, muling hinirang si Kabataan Rep. Sarah Elago bilang “pinakamahirap na kongresista”. Kasama niya sa pinakamahihirap ang mga kinatawan ng Makabayan – patunay na isinasabuhay ng mga ito ang simpleng pamumuhay habang puspusang nakikibaka para sa kapakanan ng sambayanan.

Nasa kanyang ikalawang termino bilang kinatawan ng kilusang kabataan si Elago. Kinapanayam siya ng Pinoy Weekly para makuha ang mga pagtingin niya at ng Kabataan Party-list sa mahirap na gawain ng progresibong mga mambabatas sa loob ng “reaksiyonaryong institusyon” katulad ng Kamara.

Si Kabataan Rep. Sarah Elago, sa piket-suporta sa mga nakawelgang manggagawa ng Pepmaco sa Calamba, Laguna kamakailan. Larawan mula sa FB account ni Sarah Elago

Pinoy Weekly: Anong impresyon mo sa institusyon ng Kongreso sa unang termino mo? Kumusta naman ang karanasan mo rito?

Rep. Sarah Elago: Ang Kabataan (Party-list), bilang natatanging kinatawan sa loob ng Kongreso ay nagpatuloy ng lahat ng mga nasimulan na sa kanyang naunang tatlong termino: Pinalakas ang laban para sa libreng pampublikong edukasyon sa lahat ng antas; nilabanan ang kontraktuwalisasyon (sa paggawa); ipinaglaban ang nakabubuhay na sahod; at ipinagtanggol ang mga karapatang pantao. Yan ‘yung Youth Agenda, na agenda rin ng Bayan (Bagong Alyansang Makabayan).

Kumbaga, kahit ako ‘yung may fresh term bilang mambabatas, mayroong nang maningning na kasaysayan ng pagkilos na sa loob ng Kongreso.

Mas nakita natin noon sa 17th Congress kung ga’no kakritikal ”yung pagkilos ng kabataan sa mga eskuwelahan, sa kanilang mga komunidad, para sa pagtutulak ng mga reporma na sila mismo ang nagbuo, at sila mismo ang nagtutulak.

Sa 17th Congress, may supermajority (ang naghaharing rehimen), na kadalasan, ‘pag sinabi ng Malakanyang na ipapasa ang isang bill, napapasa ‘yan. Pero dahil dun sa pagsangkot ng Kabataan na magtanong, na manawagan ng mas malalim na pananaliksik, kayang-kaya natin na mapaingay kung ano ‘yung mga probisyon na dapat wala sa isang bill, kung ano ‘yung mga dapat idagdag, kung ano ‘yung mga dapat ibawas. Ganun din sa ibang sektor, hindi lang sa Kabataan.

PW: Hindi ba ito mahirap? Pa’no mo siya epektibong natutulak ang mga kampanyang masa sa loob ng Kongreso?

SE: Malinaw sa amin na ang pagkakaroon ng representasyon sa loob ng Kongreso ay isang larangan para masuportahan at mapalakas ang kilusang masa ng kabataan at estudyante sa buong bansa, kaya pangunahin na pinagmumulan ng aming mga posisyon, ng lahat ng mga panukalang bills at resolutions ng Kabataan, nagmula ‘yan sa pakikibaka ng mga estudyante para sa paglaban sa komersiyalisasyon, o kaya naman, ‘yung pagtutulak ng Kabataan ng karapatan sa disenteng trabaho at pagtaas ng sahod.

Mahirap ito. Tungkulin natin sa Kabataan ay hanapin, malaman, at mapag-aralan ang katotohanan, at gamitin ito para mamulat pa ang kapwa nating mga Pilipino. Kadalasan itong katotohanan na ‘to, nababaligtad, o kaya naman, hindi pinapakinggan, o isinasawalang-bahala. Kaya ganun na lang kaimportante na iparating ng taumbayan ”yung boses nila sa mga nasa loob ng Kongreso.

PW: So nakikita ninyong kontra-mamamayan talaga ang institusyon ng Kongreso?

SE: Oo. Maraming nakikinabang na political dynasties doon sa pagpapatuloy ng pagsusunud-sunod sa dikta ng dayuhan ng (gobyerno ng) Pilipinas.

Kaya nananatili pa rin sa iilan ‘yung yaman ng bansa. At para mapanatili ‘yung ganung sistema, kinakailangan nila na magkaroon ng posisyon sa gobyerno, at lalo na sa Kongreso na may napakahalagang mandato—gumawa ng batas, magbago nito. Kaya ‘yung composition ng Kongreso ngayon, hindi na kabigla-bigla. May mga bilyonaryo, may mga milyonaryo. Dahil dun sa ganung katangian nito—na kung sino pa ‘yung malalaking tao sa lipunan natin, sila pa ‘yung nasa poder, o kaya nagagamit para magkaroon ng impluwensiya ‘yung dayuhan at interes ng negosyo sa gobyerno.

PW: Ano ‘yung signipikanteng mga kampanya na napagtagumpayan ng Kabataan Party-list—’yung napasang mga batas, mga nakontra?

SE: Malaking tagumpay ng Kabataan ‘yung pagpasa ng libreng pampublikong edukasyon. Bagamat nananatili pa rin ‘yung patakaran ng paniningil at iba pang neoliberal na mga patakaran ng komersiyalisasyon at pribatisasyon sa pampublikong mga pamantasan at kolehiyo, nakikita na rin natin ‘to bilang isang hakbang-pasulong, na inspirasyon sa maraming kabataan sa buong bansa, na kapag tayo ay nagiit, mas malaki ‘yung pagkakataon natin na maipanalo ang laban.

Bawat tagumpay na yun, hindi lang para sa batas o polisiyang iyun, kundi para sa pagpapalakas at konsolidasyon ng kilusang kabataan at mamamayan. . Nagsisilbing mitsa dito ito ng interes ng iba pang kabataan na hindi pa nakakalahok sa kampanya. Nakita nila: “Ay, may napapanalo!” Puwede pala tayo na gumawa ng campaign, tapos makahugot tayo ng mga leksiyon mula sa kanila, at magkamit din tayo ng panalo, hindi lang para sa sektor natin, pero para rin sa iba pang sektor.

PW: Kaya nakakapagpukaw talaga kayo sa masa?

SE: Oo. Bukod diyan, sa kabataan, mahalaga sa atin ‘yung usapin ng kontraktuwalisasyon.

Kaya talagang aktibo tayo dun sa paghaharang ng mga probisyon na, imbes na maiwaksi ay ginawa pang legal ‘yung kontraktuwalisasyon. Bagamat yan ay naipasa sa Kamara (ang Security of Tenure Law) sa bahagi ng kilusang paggawa, nakita natin sa kanilang mga posisyon na ito daw ay “peke,” o yun nga, “hindi totoo,” at “ginagawa lang legal ang kontraktuwalisasyon.”

Naging epektibo tayo sa engagement sa loob ng Kamara para ilantad ‘yung mga maling tunguhin, o kaya naman, ‘yung mga hindi makatwirang probisyon ng batas na yan.

Napasa din (natin) ‘yung “Free Public Internet.” Pero hindi pa tapos ang laban, kasi ang malaking isyu sa bansa natin, ‘yung patuloy na duopoly (o monopolyo ng dalawang malalaking kompanya na Smart at Globe). Dapat nating palakasin ‘yung public infrastracture ng connectivity natin para maseguro na ang mangunguna ay ‘yung interes ng tao at hindi interes ng negosyo.

Rep. Elago sa Kamara. Mula sa FB page ni Sarah Elago

PW: Ano ‘yung reaksiyon ninyo na kayo ‘yung naitala na pinakamahirap na kongresista sa 17th Congress?

SE: Hindi na dapat magtaka ‘yung ating mga kababayan kasi tayo ay representante ng isang party-list ng mardyinalisadong kabataan. Hindi matatawaran ang rekord (natin) ng hindi pagpapayaman sa puwesto, o kaya hindi paggamit ng posisyon para magpayaman. Kung meron tayong pinapayaman, ito yung karanasan, aral, at tagumpay ng kabataan para sa bayan natin, at para dun sa mas magandang kalagayan para dun sa mga hanggang ngayon, nakakaranas pa rin ng gutom at pagpapahirap.

PW: Pa’no ninyo hinaharap sa social media ang “trolling” ng mga DDS (Duterte Diehard Supporters) at ang panghaharas mismo ng nasa rehimeng Duterte sa Internet at sa labas?

SE: Sa Kabataan, tanggap natin ang kritisismo at niyayakap natin ito, dahil ito ay paraan para mapaunlad ang ating gawain, at mapaunlad ang ating mga posisyon sa isyu, at makapagpaliwanag nang mas malinaw sa ating kababayan.

Pero ibang usapin na kung ang pinag-uusapan natin ay ‘yung sistematikong mga atake para magpakalat ng pekeng balita, ng paninira, ng kasinungalingan laban sa mga kritiko, laban sa oposisyon, at laban sa lahat ng mga nangangahas na bigyan ng boses ‘yung hindi pa natin naririnig. Kaya ito’y nilalabanan natin sa pamamagitan ng pagpapaigting ng kampanya para magpaliwanag, maglunsad ng kampanyang edukasyon at pag-aaral—mula sa mga pag-oorganisa ng mga talakayan, mga fora, mga debate sa mga eskuwelahan at maski sa mga barangay. Kung nasaan man ang kabataan, puwede siya mag-ambag para magpaliwanag sa mga isyu at para mapasinungalingan ‘yung kumakalat na pekeng mga balita.

Kumbaga, pinakita natin sa termino ng Kabataan, at sa pagpapatuloy ng laban natin nitong ika-18 Kongreso, na pinapalakas lang tayo ng mga atake na ‘yan. Lalong nalalantad ang takot ng rehimeng Duterte na mabunyag ang katotohanan—na sa kabila ng mga pagpapabango sa administrasyong Duterte, hindi na kailanman maloloko ‘yung taumbayan, lalung lalo na pagdating dun sa kabi-kabilang pamamaslang, mga paglabag sa mga karapatang pantao, pang-aalipusta sa kababaihan, at pagyuyurak sa ating soberanya.

PALIPARANG SCHIPHOL, The Netherlands – Ano kaya ang puwedeng gawin sa loob ng mahigit 13 oras? Isipin mo, nasa loob ka lang ng paliparan. Ayaw mong gumastos nang malaki dahil sa pera mong kaunti.

Mas mainam na lang sigurong magmuni-muni. Una, bakit ba ako nasa isang dayuhang bayang atrasado nang anim na oras kumpara sa Pilipinas pero maraming dekadang napakaunlad kumpara sa ating bayang pinagkaitan? Ikalawa, bakit ba ako mistulang “preso” sa napakaganda pero nais kong iwanang paliparang ito? Ikatlo, ano ang kinalaman ng kapitalismo sa isyung ito?

Una sa lahat, naka-transit lang ako rito sa Amsterdam para magsalita sa isang pandaigdigang komperensiya ng mga akademiko sa komunikasyon sa Brno, Czech Republic. Kung nasunod lang ang plano ko, ilang oras lang ako dapat dito dahil diretso na sana sa paliparan ng Prague. Pero hindi ganoon ang “tadhana” (o baka mas akma ang salitang “itinakda.”)

Punta na tayo sa ikalawang punto ng aking pagiging “preso” sa paliparang Schiphol. Sa check-in counter sa paliparan sa Maynila, sinabihan akong nakansela ang orihinal kong connecting flight mula Amsterdam papuntang Prague. Kaya ang ginawa ng airline ay binago ang buong itinerary kung saan darating ako sa Prague makalipas ang 24 na oras mula sa orihinal na iskedyul. Siyempre, kasama na rito ang paghihintay nang 13 oras sa Amsterdam. Kay saya, hindi ba?

Tinanong ko kung bakit nakansela pero walang malinaw na sagot. Basta lang daw nangyari. Siyempre’y wala ring sagot kung bakit hindi ako naabisuhan nang mas maaga samantalang alam nila ang aking email at mobile phone number. Medyo natigilan ang staff sa NAIA nang tinanong ko kung may legal na batayan ba ang ora-oradang pagkansela nang hindi ipinapaliwanag ang dahilan. Makalipas ng ilang minuto, ang tanging naging sagot ay nangyayari daw talaga ito. Sa madaling salita, oo!

Paumanhin sa aking pulitikal na hugot, pero nasisilip natin sa sitwasyong ito ang galamay ng kapitalismo. Isipin mo na lang na maraming dahilan kung bakit nakakansela ang isang biyahe. Posibleng may diperensya sa gagamiting eroplano (pero nakakakuha naman ng kapalit, hindi ba?). Posibleng masama ang panahon (pero hindi ganoon ang kaso; mataas nga ang araw ang habang sinusulat ko ito). Posibleng lumindol nang malakas, posibleng matindi ang airline traffic, posibleng nagwelga ang mga manggagawa sa paliparan (pero ang mabilis kong sagot ay hindi po, hindi po, hindi po sa sitwasyong ito).

Dahil hindi makapagbigay ng maayos na paliwanag, hindi siguro ako masisisi kung iisipin kong ang ganitong klaseng pagkansela ay ginawa sa ngalan ng kapitalismo. Kakaunting pasahero lang kaya ang nag-book ng gusto kong iskedyul ng flight mula Amsterdam hanggang Prague? O baka naman sapat ang bilang ng pasahero pero hindi overbooked kaya nag-aalala ang mga opisyal na kakaunti lang ang aktwal na magpapakita sa boarding gate?

Overbooking. Ito naman kasi ang tinatawag sa wikang Ingles na “dirty little secret” sa airline industry. Hinahayaan ang ganitong gawi ng mga negosyante dahil dito sila kumikita nang malaki, kahit na paminsan-minsa’y napipilitan silang magbigay ng ganansya sa mga naagrabyadong pasahero tulad ng libreng airline tickets at hotel accommodations. Sa pamamagitan ng overbooking kasi nasisiguradong puno (o halos puno) pa rin ang mga biyahe kahit na may mga nagkansela at nagpa-reimburse ng ginastos.

Kapitalismo rin ang dahilan kung bakit hindi pinapansin ang reklamo ng mga naagrabyadong pasahero. Walang pakialam ang mga negosyante sa naantalang iskedyul o maging sa buhay o kamatayang sitwasyon (kung mayroon man) ng mga pasahero. Para sa kanilang basta-basta na lang itinatakda ang pagbabago sa iskedyul ng biyahe ng mga pasahero nila, sapat na ang tokenistang paghingi ng paumanhin. Tahimik na lang sila sa kanilang pagkamal ng milyon-milyong kita (o baka naman bilyon-bilyon!).

Kapitalismo ang nasa likod ng pagtanggi ng transfer desk na ire-book ako sa mas maagang flight. Bagama’t ang opisyal na dahilan ay “fully booked” ang mga biyahe, ang hindi lantarang binabanggit ay walang pakialam ang kapitalista sa mga katulad kong naagrabyado. Hindi rin kasi malinaw na makasagot ang airline staff dito nang tinanong ko kung saan ako puwedeng manatili sa loob ng mahigit 13 oras. Tinanong ko kasi kung magagamit ko ang airport lounge ng airline na ito. Oo raw kung may membership card ako. Pero kung wala, kailangan ko raw bumili (hindi ko na sasabihin kung eksaktong magkano, pero libo-libong piso po ang presyo).

Direkta kong tinanong kung bakit hindi puwedeng ipagamit sa mga naagrabyadong pasahero ang kanilang lounge. Ang tanging naging sagot ay iyon daw ang polisiya nila. Siyempre, walang kasalanan ang kawawang airline staff na araw-araw hinaharap ang anumang problema o reklamo ng mga pasahero. Sa huling pagsusuri, iyan naman kasi ang esensya ng kapitalismo.

Hindi ito isyu ng kalakihan o kaliitan ng “istorbong” ibinunga ng nangyari sa akin. Puwede kasing sabihin ng ibang hindi hamak na mas malala ang pinagdaanan nila. Totoo naman. Pero hindi tayo nagpapaligsahan ng kung sino ang nagmamay-ari ng kuwentong pinakanakakairita.

Patunay lang kasi ang kolektibong karanasan natin, sa loob at labas ng paliparan, sa patuloy na pagkondena sa mga kapitalista. Hayaan nating ang panawagan ng paglaban ang lumipad at umabot sa ulap ng ating diwa.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.com

Dibuho ni Paul Eric Roca

Mula nang maging pangulo si Rodrigo Duterte noong Hunyo 2016, naging mas madalas at tampok na usapin ang paglabag ng China sa teritoryo at yamang dagat ng Pilipinas. Umani ng malawak na pansin at galit ng mga mamamayan ang mga paglabag na ito. Lalo pang nakadagdag sa pansin at galit ang mga pahayag ng rehimeng Duterte, na tahasang nagtatanggol sa China at tumatalikod sa pagtatanggol sa ating teritoryo at yamang-dagat.

Paglilinaw sa mga salitang ginagamit: tinutukoy ng “teritoryo” ang mga isla at kalupaan na kapwa inaangkin ng Pilipinas at China. Mula sa ating punto-de-bista, sa Pilipinas ang mga ito, saklaw ng soberanya ng bansa. Tinutukoy naman ng “yamang-dagat” ang mga bahagi ng karagatan na saklaw ng Exclusive Economic Zone o EEZ ng Pilipinas. Sa mga ito, may eksklusibong karapatan ang Pilipinas na makinabang sa yamang-dagat, bagamat hindi ito makakapagpataw ng mga patakaran sa paglalakbay o iba pang aktibidad dito. Saklaw naman ito ng hurisdiksiyon ng ating bansa.

May pangangailangang tipunin at talakayin ang mga impormasyon hinggil sa mga paglabag na ito ng China, isiwalat ang mga sanhi nila, at ilinaw ang marapat na tindig at panawagan ng mga mamamayang Pilipino.

(1) Ano ang pinakahuling tampok na insidente ng paglabag ng China sa teritoryo at yamang-dagat ng Pilipinas?

Nitong Hunyo 9, 2019, sa West Philippine Sea, partikular sa bahaging kung tawagin ay Recto Bank, binangga ng Yuemaobinyu 42212, isang trawler (pleasure boat o barkong panlibangan) ng China ang F/B Gemvir 1, isang malaking bangkang pangisda, na naglalaman ng 22 mangingisdang Pilipino na residente ng Occidental Mindoro.

Dahil sa pagbangga, nasira at lumubog ang bangka. Habang lumulubog, binalikan ito ng barko, tila tiniyak na palubog, at iniwan. Muntikan nang malunod at mamatay ang mga mangingisda. Mabuti na lang at may mga mangingisdang Vietnamese na nasa lugar at nagligtas sa kanila. Bantog na ngayon ang sinabi ng mga mangingisdang Vietnamese, na hindi marunong mag-Ingles o mag-Filipino: “Philippines. Vietnam. Friends.”

Ang Recto Bank ay matatagpuan sa hilagang silangan ng Spratly Islands at malapit sa probinsiya ng Palawan. Bahagi ito ng West Philippine Sea na ang kalakha’y inaangkin ng China na bahagi ng teritoryo nito. Malinaw naman sa Pilipinas na saklaw ito ng territorial waters o teritoryong katubigan ng bansa at sa gayon ay nasa ilalim ng ating hurisdiksiyon.

Sa hatol ng Permanent Court of Arbitration (PCA) sa The Hague, The Netherlands noong Hulyo 12, 2016, bahagi ang Recto Bank ng EEZ ng bansa. EEZ ang buong katubigan sa loob ng 200 nautical miles mula sa pampang ng teritoryo ng bansa. Kapag sinabing EEZ, may espesyal na karapatan ang isang bansa na alamin, linangin at gamitin ang mga yamang marino, kasama na ang enerhiya mula sa tubig at hangin dito.

Noong 2013, nagsampa ng kaso ang gobyerno ng Pilipinas sa PCA laban sa kaliwa’t kanang paglabag ng China sa teritoryo at yamang dagat ng bansa. Ang batayan ng China, ang tinatawag nitong “nine-dash line” na batay sa isang mapa noong 1947 at sumasaklaw sa halos 85 porsiyento ng West Philippine Sea. Ayon sa PCA, walang batayang legal o historikal ang pag-angkin dito ng China. Absurdo ang “nine-dash line”: ang Scarborough Shoal ay 120 nautical miles ang layo sa Zambales habang 500 nautical miles ang layo sa China. Kung gagamitin ang lohika nito, puwedeng angkinin umano ng bansang Italya ang buong kontinente ng Europa.

Sang-ayon ang konsepto ng EEZ sa United Nations Convention of the Laws of the Sea (UNCLOS) na pinirmahan noong 1994 ng 120 bansa kasama ang China. Pero simula’t sapul, hindi kinilala ng China ang PCA.

Ayon sa Konstitusyong 1987, partikular sa Artikulo XII, Seksiyon 2: “Poprotektahan ng Estado ang yamang dagat ng bansa sa mga katubigan ng arkipelago, katubigang teritoryal, at exclusive economic zone, at irereserba ang paggamit at pakinabang nito eksklusibo para sa mga mamamayang Pilipino.”

Sa kabila ng sinapit ng mga mangingisda, ng malinaw na isinasaad ng batas pandaigdig at Konstitusyon, at ng malawak na pagkondena at protesta, minaliit ng rehimeng Duterte ang nangyari, at tinawag itong “simpleng aksidenteng pandagat” – tulad ng sinabi ng gobyerno ng China bago nagsalita si Duterte. Bago nito, kinukuwestiyon ng mga tagapagsalita ng rehimen ang katotohanan ng kuwento ng mismong mga mangingisdang Pilipino.

Hindi nagtagal, sinuhulan at tinakot ng rehimen ang mga mangingisda para patahimikin tungkol sa nangyari. Hindi nga lang pagpapatahimik ang ginawa, itinulak pa silang humingi ng paumanhin kay Duterte para sa pagkukuwento ng nangyari.

Pinapalutang ng rehimen na dalawa lang ang pagpipilian ng Pilipinas – ang giyerahin ang China o maging sunudsunuran dito. Pinagtakpan nito ang posibilidad ng mapayapang paggigiit ng ating teritoryo at yamang dagat sa China. Sa dulo, sinabi nitong puwedeng mangisda ang China sa katubigan ng Pilipinas dahil “kaibigan” ang naturang bansa.

Sa panig ng China, noong una, sinabi nitong inaatake ang bangkang pangisda nito ng walong barkong pangisda ng Pilipinas. Pero pinasinungalingan ito ng mga larawang kuha ng satellite sa lugar sa panahong iyon.

Pagkatapos, nagpahayag ito ng pakikiramay sa mga mangingisdang nasiraan ng bangka at muntik malunod at nagpanukala ng magkasamang imbestigasyon ng Pilipinas at China sa insidente. Agad naman itong sinang-ayunan ng rehimeng Duterte. Tinutulan ito ng mga kritiko dahil malinaw na naganap ang insidente sa loob ng teritoryo ng Pilipinas. Ang gayong imbestigasyon, anila, ay isa na namang pagsuko sa kontrol ng Pilipinas sa sariling teritoryo at yamang dagat.

(2) Anu-ano ang paglabag ng China sa teritoryo at yamang dagat ng Pilipinas sa ilalim ng rehimeng Duterte?

Pinakahuli lang ang nangyari sa Recto Bank sa maraming insidente ng arogante at agresibong pagangkin ng China sa halos buong West Philippine Sea – kasama ang Spratly Islands, Scarborough Shoal, at Paracel Islands na teritoryo ng Pilipinas, gayundin ang saklaw na yamang-dagat ng bansa. Matagal nang ginagawa ng China ang iba’t ibang hakbangin para angkinin ang mga teritoryo at yamang dagat ng Pilipinas sa lugar.

Sa panahong 2011-2015, narito ang mga paglabag ng China sa teritoryo at yamang dagat ng Pilipinas:

• pagtataboy sa mga mangingisdang Pilipino (sa pamamagitan ng pagpapaputok ng baril at water cannon),
• pagtatayo ng mga istrukturang militar,
• pagpasok ng mga bangka at barkong pangisda,
• pagkuha ng endangered species,
• pagharang sa mga sasakyang Pilipino na makapasok sa Scarborough Shoal,
• pagpapalayas sa mga barkong Pilipino,
• pagharang sa mga barko ng gobyerno na maghahatid ng rekurso sa puwestong militar ng Pilipinas,
• pagbabantang banggain ang isang barko ng Pilipinas,
• pagpapataw ng patakaran tungkol sa fishing permit,
• pagtatayo ng paliparan sa Johnson Reef,
• pagtatayo ng 3,125 metrong paliparan sa Fiery Cross (Kagitingan) Reef,
• pagtatayo ng daungan ng mga submarine sa Mischief (Panganiban) Reef, at
• paglulunsad ng taunang war drills.

Isa sa pinakatampok na insidente noon ang standoff o girian sa pagitan ng navy ng Pilipinas at China simula noong Abril 11, 2012 at tumagal nang tatlong buwan. Matapos makakita ng mga sasakyang pangisda ng China sa Scarborough Shoal, idineploy ng Philippine Navy ang BRP Gregorio del Pilar, ang pinakamalaking barkong pandigma ng bansa. Nagpadala naman ang China ng mga barkong paniktik para balaan ang Philippine Navy na umalis sa lugar.

Ang nangyari, namagitan ang US at nagtulak ng kasunduan na aalis pareho ang Pilipinas at China sa lugar. Umalis ang Pilipinas, pero hindi ang China. Mas malala, nagdala ito ng mga barkong pandigma. Nobyembre 2012, naglabas ang China ng bagong e-passport na naglalaman ng larawan ng “nine-dash line,” patunay ng paggigiit nito.

Simula naman 2016, partikular nang maging pangulo si Duterte, narito ang mga paglabag ng China sa teritoryo at yamang-dagat ng Pilipinas: pangha-harass ng coast guard ng China sa mga mangingisdang Pilipino sa Scarborough Shoal, pagharang sa bukana ng Scarborough Shoal para hadlangan ang pagpasok dito, pagpapatrolya ng coast guard ng China sa naturang shoal, pagtugis-pagpapalayas sa mga mangingisdang Pilipino sa Union Banks matapos magpaputok ng baril sa ere, paglalagay ng mga eroplanong pambomba sa Woody Island na parte ng Paracel Islands (pinakamalaking base ng China sa West Philippine Sea at saklaw ng target ang buong Pilipinas), pag-agaw sa huling isda ng mga mangingisdang Pilipino, paghadlang sa midya ng Pilipinas na kumuha ng footage sa Panatag Shoal, at paglalagak ng mga barkong pandigma.

Noong Enero 2018, nagsimula ang epektibidad ng permit na ibinigay ng rehimeng Duterte sa China para magsaliksik sa kanlurang dalampasigan ng bansa, kasama ang Benham Rise. Umabante pa ang China sa pagbibigay ng pangalang Tsino sa mga bahagi ng Benham Rise. Noong Pebrero 2018, nalathala ang mga larawan na nagpapakitang nagsasagawa ng reklamasyon ang China sa West Philippine Sea. Nagtayo ito ng artipisyal na mga isla sa ibabaw ng mga bahura sa Spratly Islands kung saan may mga nakalagak nang base ng mga sasakyang panghimpapawid, mga pasilidad pandagat, at mga kagamitang pangkomunikasyon. Nangyari ito sa kabila ng pangako ng China na hindi ito magsasagawa ng reklamasyon sa naturang lugar. Paglaon, napabalitang mayroon na ring missiles ng China sa naturang lugar.

Noong Abril 2018, nagpanukala si Duterte ng hatiang 60-40 sa mga makukuhang rekurso mula sa pinagsamang eksplorasyon ng West Philippine Sea. Ayon sa mga kritiko, pagsuko ito sa tagumpay na nakamit ng Pilipinas sa PCA noong 2016. Hulyo 2018, dumaong sa Davao City ang barkong pansaliksik na Yuan Wang 3, ginagamit para subaybayan at suportahan ang mga satellite at intercontinental ballistic missiles ng China.

Nitong Enero 2019, may nakitang 657 sasakyang Tsino, pinaghihinalaang kabilang sa People’s Liberation Army Maritime Militia Forces, ang nakita ng militar ng Pilipinas.

Sinasabi namang 275 sasakyan na may makabagong electronic communication at posibleng armado ang pumalibot sa Pag-asa Island, parte ng Spratlys.

Kaiba sa mga bansang naggigiit ng kontrol sa mga teritoryong pinag-aagawan – tulad ng Pilipinas, Vietnam, Taiwan, Malaysia at Brunei – hindi naghapag ng petisyon ang China sa International Tribunal for the Laws of the Sea o Itlos. Para sa pagangkin nito, ginagamit nito ang armadong lakas nito, ang People’s Liberation Army Navy.

Ayon sa mga eksperto, maliban noong Mayo 1988, kung kailan inagaw ng China ang anim na isla sa Spratlys at pumatay ng 72 mandaragat ng Vietnam, gumagamit ang China ng mga taktikang hindi hayagan para igiit ang pag-angkin nito sa mga teritoryo: mapanindak na mga maniobra sa ere at dagat, kiskisan, at pagkuyog ng mga sasakyang pandagat para harangan ang mga dadaan sa teritoryong inaangkin.

Noong Hunyo 2012, itinayo ng China ang Sansha, isang lungsod na sumasaklaw sa Spratly Islands, Paracel Islands, at Macclesfield Bank, na kinabibilangan ng Scarborough Shoal. Ang tawag nito sa naturang mga lugar ay Nansha, Xisha at Zhongsha.

Nitong mga nakaraang taon, pinalaki ng China ang puwersang milisya at paramilitar nito na lumilibot sa mga pinagtatalunang bahagi ng dagat. Ang naturang puwersang milisya ay nakakatanggap ng subsidyo sa gasolina at batayang pagsasanay-militar mula sa gobyerno. Nangako rin sa kanila ang gobyerno ng China ng suporta kapag humarap sa komprontasyon sa mga sasakyang pandagat ng ibang bansa. Ayon sa gobyerno ng China, “ekstensiyon” sila ng PLA Navy.

Gumagamit din ng panlalansi ang China sa mga layunin nito. Noong 2015, nangako si Xi Jinping, presidente ng China, kay Barack Obama, presidente ng US, na hindi magmimilitarisa sa South China Sea. Pero noong Hunyo 2018, nang makapagtayo na ito ng mga base-militar sa lugar, pinanindigan na nito ang hakbangin.

Pahayag ni Xi noong 2016: “Ang mga isla at bahura sa South China Sea ay mga teritoryo ng China simula pa sinaunang panahon… Ipinamana sa China ng aming mga ninuno. Hindi papayagan ng sambayanang Tsino ang sinuman na makialam sa soberanya at kaugnay na karapatan at interes ng China sa South China Sea.”

Babala ng mga eksperto, plano ng China na magtayo ng “exclusion zone” sa naturang bahagi ng karagatan: may hadlang sa kalayaan sa paglalayag (freedom of navigation) at maging sa paglipad sa ere ng mga ito.

Dibuho ni Melvin Pollero | Kulay ni Darius Galang

(3) Ano ang naging tugon ng rehimeng Duterte sa naturang mga paglabag?

Makikita sa naging tugon sa insidente sa Recto Bank ang laging tugon ng rehimeng Duterte: pangmamaliit sa insidente, pagtatanggol sa China, pagkontra’t pagpapatahimik sa mga tumutuligsa. Anu’t anuman, hindi ito gumagawa ng paraan para mapayapang igiit ang ating teritoryo at yamang dagat.

Halimbawa, nang minsang mapabalita ang pagkuha ng Chinese Coast Guard sa mga huling isda ng mga Pilipinong mangingisda, pilit ang sabi mismo ni Duterte: barter raw ito sa pagitan ng dalawang panig. Sabi naman minsan ni Salvador Panelo, tagapagsalita ng pangulo kaugnay ng isa na namang napabalitang paglabag: “Ang tanong ko naman sa ‘yo, may magagawa ba tayo eh sila ang may control as of now ‘di ba? Mayroon silang puwersa doon.” At marami pang iba.

Pana-panahon lang ito napupuwersang magpahayag ng pabalat-bungang pagkondena kapag malakas ang pagtutol at protesta. Nagsasalita rin ito kontra sa China kapag napapabalita ang panghaharas ng mga puwersang pandagat ng China sa mismong mga puwersang pandagat ng Pilipinas – kung saan tuluy-tuloy na nagpapalakas si Duterte. Kapansin-pansin ding naganap ang mga pahayag na ito bago ang eleksiyong 2019, sa pangamba ng rehimen na maging isyung pang-eleksiyon ang pagkapapet nito sa China at ikatalo ng mga kandidato nito.

Pilit pinapalabas ng rehimen na ang tanging magagawa ng Pilipinas ay ang pumili sa pagitan ng paglulunsad ng giyera o pananahimik. Sa dahilang hindi kaya ang una, ang gusto nito ay tanggapin na lang natin ang paglabag ng China sa ating teritoryo at karagatan.

Hindi rin iginigiit ni Duterte sa kahit saang larangan ang mahalagang desisyon ng PCA noong 2016. Sa halip, tuluy-tuloy niya itong minamaliit at tinatangkang ikutan sa pamamagitan ng iba’t ibang panukalang kasunduan at hakbangin kasama ang China.

Katunayan, kahit sa antas ng Association of Southeast Asian Nations o Asean, tutol si Duterte sa paggawa ng kolektibong tindig laban sa militarisasyon ng China sa South China Sea.

Matatandaang sumikat si Duterte dahil sa pangako niya noong eleksiyong 2016 sa isang debate sa telebisyon: sasakay siya ng jet ski, itatarak ang watawat ng Pilipinas sa mga teritoryong inaangkin ng China, at handang mamatay para rito. Noong Marso 2018, nang hamunin siyang isakatuparan ang pangako, sinabi niyang isa na naman ito sa kanyang mga biro.

Kung matatandaan, noong eleksiyong iyon din, nagbanta siya sa mga unyonista. Aniya, hahayaan niya ang China na magtayo ng mga lungsod sa mga isla ng bansa. Banta niya, kapag nag-unyon dito ang mga manggagawa – at pinangalanan niya ang Kilusang Mayo Uno – ay papatayin niya sila.

Nang maging pangulo, nagdeklara si Duterte ng “independiyenteng patakarang panlabas,” na ang kahulugan lang ay pagiging sunud-sunuran din sa China bukod sa US. Hindi kataka-takang kasabay ito ng deklarasyon niya ng “Pivot to China” ng Pilipinas.

Mula rito, sunud-sunod nang pahayag ang ginawa niya para papurihan ang China at palabasing sunud-sunuran dito ang Pilipinas. Pebrero 2018: “Kung gusto ninyo, gawin na lang ninyo kaming probinsiya.” Abril 2018: “Kailangan ko ang China.” Mayo 2018: “Nakakahikayat ang mga pangako ni Xi Jinping… ‘Hindi kami papayag na matanggal ka sa puwesto, at hindi kami papayag na magkagulo sa Pilipinas’.” At marami pang iba.

(4) Bakit nilalabag ng China ang teritoryo at yamang-dagat ng Pilipinas?

Sa kagyat, iisiping dahil iginigiit nito ang pag-angkin sa teritoryo at yamang dagat na itinuturing nitong saklaw nito. Pero ang totoo, dahil isa na itong kapangyarihang imperyalista sa daigdig, na nangangailangan ng kontrol sa paparaming likas na yaman at bagong saklaw na teritoryo.

Maraming yamang natural ang matatagpuan sa West Philippine Sea: 11- Bg bariles ng langis, 190 trilyong talampakan ng natural gas, at 10 porsiyento ng yamang pampangisdaan ng daigdig. Partikular sa Recto Bank, halimbawa, kapag hindi nalinang ang enerhiya mula rito sa loob ng 8-10 taon, mapuputol ang suplay ng enerhiya sa Luzon, at magkakaroon ng mga brownout tulad noong dekada 1990.

Gusto rin nitong magpakita ng lakas sa mga rehiyong malapit sa kanya – lalo na sa itinuturing na mahalagang lugar gaya ng Timog Silangang Asya. Bukod sa mahalagang ruta ng kalakalan at transportasyon ang West Philippine Sea at ang China Sea, lugar din ito para igiit ang lumalakas na kapangyarihan laban sa nangungunang imperyalistang kapangyarihan sa daigdig, ang US. Sangkatlo (1/3) ng pandaigdigang kalakalan ang dumadaan sa West Philippine Sea, nagkakahalaga ng tinatayang $5 Trilyon. Umaabot sa 2.2-Bg konsiyumer ang nakikinabang sa kalakalang dumadaan dito, malaking bahagi kung ikukumpara sa 7.6-Bg populasyon ng daigdig noong 2017. Sinasabing kapag naangkin ng China ang mga teritoryong inaangkin din ng Pilipinas, magkakaroon ito ng batayan na mang-angkin pa ng karugtong na mga lugar. At kapag nagawa ng China ang pagkontrol sa lugar, sinasabing lalong mapapahina nito ang kontrol ng US sa tinatawag na Pacific Rim.

Sa maraming bansa sa mundo, ginagamit ng China ang pagpapautang para makontrol ang mga yamang-likas, teritoryo at ekonomiya ng iba’t ibang bansa. Sa balangkas ito ng higanteng proyektong pangimprastruktura nito na Belt and Road Initiative. Ang problema, maraming bansa ang hindi makabayad sa pautang, at bilang kolateral, kinukuha ng China ang kanilang mga likas na yaman at mahahalagang ari-arian.

Ito ang tinatawag ngayong “debt trap diplomacy.” Binigyan ng Sri Lanka ang China ng 99-taong lease sa estratehikong Hambatota Port matapos nitong mabigong magbayad ng utang. Ganito rin ang panganib na mangyari sa Mombasa, sikat na lungsod sa tabing-dagat sa Kenya, kung saan gumawa ang China ng US $3.8-Bilyong riles ng tren. Pumayag naman ang Djibouti ang paggawa ng unang base militar ng China sa labas ng bansa dahil sa napakalaking utang nito sa China. Sa pamamagitan ng ganitong hakbangin, napapalawak ng China ang kontrol nito sa daigdig, at napapasunod ang gobyerno ng maraming bansa – patunay at halimbawa ng neokolonyalismo. Sa Pilipinas sa ilalim ng rehimeng Duterte, sinasabing kapalit ng pautang ang teritoryo at yamang dagat ng bansa – kahit pa marami pang teritoryo at likas na yaman ang puwedeng makuha ng China kapag hindi nakabayad ang bansa sa mga pautang nito.

Kung matatandaan, isang bansang sosyalista ang China simula 1949, nang magtagumpay ang rebolusyon ng sambayanang Tsino. Sa panahong ito, naglabas ang China ng mapa ng teritoryo nito na gumagalang sa pagangkin ng iba’t ibang bansa sa mga teritoryong inaangkin din ng China. Malinaw sa panahong ito ang pagrespeto ng China sa pambansang kalayaan at soberanya ng iba’t ibang bansa.

Nang mamatay si Mao Zedong, sosyalistang lider ng China, noong 1976, gayunman, nanumbalik sa kapangyarihan ang bagong burgesya na nagpapanggap na sosyalista – ang mga modernong rebisyunista – sa pamumuno ni Deng Xiaoping. Sa panahong ito, binaligtad ang mga patakarang sosyalista ni Mao at pinapasok ang mga hakbanging kapitalista sa China – na lalo pang bumilis simula dekada 1990.

Sa kabila nito, tinanganan ng China ang soberanya nito: pinapasok ang dayuhang pamumuhunan at kapital pero pinalakas ang sariling ekonomiya. Panandang-bato ang taong 2005 sa paglakas ng China, kung kailan sinimulan nitong imanupaktura ang mga produktong dati nitong inaangkat.

Sa ilalim ng kasalukuyang lider nitong si Xi Jinping, na naging pangunahing lider noong 2012 at nagtulak ng Belt and Road Initiative at Maritime Silk Road noong 2013, tumatanaw ang China ng mas malaking papel sa ekonomiya at pulitika ng daigdig. Patuloy na lumalalim ang ugnayan nito sa mga bansa sa Asya, Aprika at Latina Amerika.

Sa Timog Silangang Asya, pinapalakas nito ang kapangyarihan laban sa pagtutol ng Vietnam at Malaysia. Mayroon ito ngayong maingay na alyado sa rehimeng Duterte ng Pilipinas. Kung hindi lalabanan, magpapatuloy ang China sa kasalukuyang direksiyon nito ng pag-angkin sa teritoryo at yamang-dagat ng bansa.

Protesta patungong embahada ng China sa Makati City noong Huly 12, anibersaryo ng arbitral ruling. Kontribusyon

(5) Bakit tiklop ang rehimeng Duterte sa mga paglabag ng China sa teritoryo at yamang dagat ng Pilipinas?

Sinasabing nasa isang “ginintuang panahon” ngayon ang ugnayang Pilipinas-China dahil sa rehimeng Duterte – kahit pa nananatiling tuta rin ito ng US.

Dahil sunud-sunuran ito sa China, kasabwat sa mga hakbangin nito sa pulitika at ekonomiya ng bansa, at tumatanggap ng premyong kurakot at suhol.

Ekonomiya. Noong 2016, nag-uwi si Duterte ng US $24- B na pautang at pangakong pamumuhunan mula sa China para sa mga proyektong pangimprastruktura. Sa 75 proyekto sa programang “Build, Build, Build” ni Duterte, kalahati ang nakalaan sa pautang, tulong at puhunang Tsino.

Sa unang bahagi ng 2017, sumirit agad ang angkat ng Pilipinas mula sa China nang 26 porsiyento, lampas-lampas sa paglago ng angkat ng China mula Pilipinas na lumago lang nang 9.8 porsiyento. Habang lumago nang husto ang pamumuhunan ng China sa parehong panahon: US $181-Milyon sa unang walong buwan ng 2018, kumpara sa US $28.8-M sa buong 2017. Kaakibat ng mga hakbanging ito ang paglakas ng kontrol at paglaki ng pakinabang ng China sa ekonomiya ng bansa.

Pinapalabas ng rehimen na makakatulong sa Pilipinas ang mga pautang ng China, pero may interes ito na dalawa hanggang tatlong (2- 3) porsiyento, habang ang sa Japan ay 0.25 hanggang 0.75 porsiyento lang. Ibig sabihin, mahal na pautang. Ang sagot ng rehimen, mas madaling maglabas ng pera ang China – bukas samakatwid sa suhulankatiwalian at sabwatan. Ang masama pa, rekisito ng mga pautang ang paglahok ng mga Tsinong kontraktor sa mga proyekto.

Ang naunang pangulo na pumasok sa mga kontrata sa China ay si Gloria Macapagal-Arroyo – na siya ring itinuturing na arkitekto ng relasyong China-Pilipinas sa ilalim ng rehimeng Duterte. Sa panahon niya lumabas ang katiwalian sa proyektong NBN-ZTE, na nagkakahalaga ng US $329-M. Sa panahon din niya naganap ang proyektong Northrail na kung hindi naayos ang obligasyon ng bansa ay magbabayad ang Pilipinas ng US $100-M pataas. Sa ngayon, may tatlong proyektong priyoridad sa pagpopondo ng China: Chico River Pump Irrigation Project (US $60-M), New Centennial Water Source-Kaliwa Dam Project, at ang North-South Railway Project-South Line. Lahat nang ito, magpapalayas ng mga nakatirang katutubo at maralita, at sisira sa kalikasan ng bansa.

Kaalinsabay nito, pinayagan ni Duterte ang maramihang pagpasok ng mga ilegal na manggagawang Chinese sa Pilipinas, gayundin ng online gambling casino at online gaming. Papasok din ang isang kompanyang Chinese sa sektor ng telekomunikasyon sa bansa. Pulitika. Suportado ng China ang madugong “giyera kontra-droga” ng rehimeng Duterte. Nanawagan pa ito sa ibang bansa na suportahan din ang naturang kampanya. Nagpondo ito ng mga drug rehabilitation center, pampabango sa esensya ng kampanya na patayin ang mga pinaghihinalaang adik at tulak ng bawal na droga.

Kahit ang giyera ni Duterte sa Marawi, suportado ng China. Nagbigay ito ng libulibong armas na nagkakahalaga ng US $7.35-M para umano labanan ang mga terorista. Nagsusuportahan din si Duterte at ang China sa paggigiit sa prinsipyo ng “non-interference” o hindi pakikialam ng mga Kanluraning kapangyarihan sa mga isyu sa Asya – halimbawa sa United Nation Human Rights Council. Makikinabang ang China rito dahil gusto nitong maigiit sa pamamagitan ng lakas ang kontrol nito sa maraming bahagi ng Asya. Makikinabang si Duterte rito dahil gusto niyang makaligtas sa imbestigasyon at pagpaparusa sa kanyang madugong rekord sa karapatang pantao.

Premyo sa porma ng suhol at kurakot. Pakinabang ng pamilya Duterte at mga kroni sa komisyon mula sa mga pautang ng China na mataas ang interes at mga proyektong pang-imprastruktura na overpriced. Nakikinabang din sila sa malawakang smuggling at distribusyon ng ilegal na droga ng mga sindikatong kriminal na Chinese. Kapansin-pansing libu-libong maralita na ang pinatay sa “giyera kontra-droga” pero wala pang malaking druglord ang napapanagot.

(6) Ano ang tugon ng US sa harap ng lahat ng ito? Makakasandig ba tayo rito para tulungan tayo sa ginagawa ng China?

Makikita ang tugon ng US sa mga paglabag ng China sa teritoryo at yamang-dagat ng Pilipinas sa naging tugon nito sa insidente sa Recto Bank.

Nag-ingay ang US at nagbanta ng interbensiyong militar. Ayon mismo kay US Secretary of State Mike Pompeo, ang insidente’y puwedeng magtulak ng paggamit sa Mutual Defense Treaty ng 1951. Inanunsiyo rin nito ang pagpapalaot ng USS Stratton, isang US Coast Guard cutter, para umano protektahan ang teritoryo ng Pilipinas. Sabi naman ni Sung Kim, embahador ng US sa Pilipinas, na ang pag-atake ng mga milisyang dagat ng China ay puwedeng maghudyat ng interbensiyong militar ng US.

Sa madaling salita, sinasamanatala ng US ang mga paglabag ng China para palakihin ang presensiyang militar nito sa Pilipinas at sa West Philippine Sea. Katunayan, naganap nito lang ang mga pinakamalaking pagsasanay-militar sa pagitan ng US at Pilipinas.

Sa kabilang banda, taliwas sa sinasabi at pag-asa ng mga maka-US sa bansa, hindi naman makapagsabi ang US na ipaglalaban at poprotektahan nito ang interes ng Pilipinas sa West Philippine Sea. Dahil ang totoo, bagamat umiigting ang girian ng US at China, hindi pa hinog ang kalagayan para magdigmaan ang mga ito – lalo na para sa interes ng isang bansang mahirap katulad ng Pilipinas.

Ni hindi rin mabangga nang direkta ng US ang mga hakbanging maka-China ni Duterte. Ang ginagawa nito, pinagsasalita ang mga opisyal-militar at pamunuan ng Department of National Defense na mas matapat dito kaysa sa China laban sa mga hakbangin ng China at mga hakbangin ni Duterte na maka-China.

Katunayan, nakikipagmabutihan ang gobyerno ni Donald Trump sa rehimeng Duterte. Makikita ito sa pagpuri mismo ni Trump sa madugong “giyera kontra droga” ni Duterte.

Sa panig naman ni Duterte, pinapanatili niya ang mga kasunduan at patakarang pabor sa imperyalismong US sa Pilipinas. Para ito mapanatiling masaya ang kanyang among US, at para mapanatili ang suporta ng pamunuan ng militar na malinaw na maka-US. Kilala si Duterte sa pagligaw sa militar para mapanatili ang suporta sa kanyang paghahari.

Ibig sabihin, hindi makakaasa ang sambayanang Pilipino sa imperyalismong US na ipagtanggol ang Pilipinas laban sa China. Parehong ang gusto ng US at China ay palakihin ang kanilang presensiyang militar sa Pilipinas at West Philippine Sea – sa kapinsalaan ng teritoryo, yamang-dagat at soberanya ng Pilipinas.

Sa pampang ng West Philippine Sea, protesta ng mga manggagawa ng Kilusang Mayo Uno. Kontribusyon

(7) Ano ang dapat tindig nating mga Pilipino sa paglabag ng China sa ating teritoryo at yamang-dagat?

(a) Ang tindig ng sambayanang Pilipino, ay para sa tunay na pambansang kalayaan, soberanya sa ating mga teritoryo, at hudikatura sa ating mga yamang-dagat. Ipaglalaban ito sa sinumang lumalabag dito, China man o US. Ipaglalaban ito sa rehimeng Duterte na sunudsunuran sa naturang mga dayuhang kapangyarihan.

(b) Tutol tayo sa paglabag ng China sa ating teritoryo at yamang-dagat. Napakaraming puwede at dapat nating gawin para maipahayag ang ating pagtutol, hindi kailangan ang giyera. Pabor tayo sa paggamit ng lahat ng mapayapang paraan para ipaglaban ang ating teritoryo at yamang dagat.

(c) Partikular sa nangyari sa Recto Bank, dapat malakas na magpahayag ang gobyerno ng pagkondena, at maggiit ng kompensasyon at kaparusahan para sa mga nagpalubog sa bangkang Pilipino. Ganito rin ang dapat na mga hakbangin nito sa mga katulad na insidente na tiyak na magaganap sa hinaharap. Sa pagtanggi nito sa mga hakbanging ito, lalo nitong inilalantad ang sarili na tuta ng China.

(d) Dapat itigil ng China ang militarisasyon sa West Philippine Sea. Dapat itong umalis sa mga nilikha nitong artipisyal na isla. Dapat din itong magbigay ng kompensasyon kapalit ng pagkasira at pagkawasak ng kapaligirang pandagat.

(e) Kinokondena ng mga mamamayan ang pampulitikang pagsuporta ng China sa kontra-mamamayang mga patakaran ng rehimeng Duterte, tampok ang giyera kontra-droga at iba pang giyera.

(f) Dapat matamang suriin ang mga pang-ekonomiyang hakbangin ng China sa Pilipinas. Hindi puwedeng ituring na kapalit ng paglabag sa teritoryo at yamang-dagat ang mga pang-ekonomiya at pampulitikang hakbangin ng China. Hindi rin dapat na tumatapak ang mga hakbanging ito sa karapatang pantao, kalikasan at tunay na kaunlaran ng bansa. Hindi dapat malubog sa pagkakautang ang Pilipinas sa China.

(g) Tutol din ang mga mamamayan sa mga paglabag ng US sa teritoryo at yamang-dagat ng Pilipinas. Dapat ibasura ang Enhanced Defense Cooperation Agreement ng 2014, Visiting Forces Agreement ng 1999 at Mutual Defense Treaty ng 1951 sa pagitan ng Pilipinas at US. Dapat lumayas ang mga tropa at kagamitang Amerikano sa teritoryo at yamang-dagat ng Pilipinas.

(h) Tutol ang mga mamamayan sa pag-igting ng alitan ng US at China sa Pilipinas. Tutol tayo sa pagsasamantala nila sa mga usapin sa West Philippine Sea para palawakin ang kanilang presensiyang militar at pandagat sa anumang usapin. Hindi kapakanan ng Pilipinas ang pakay nila, kundi ang sariling imperyalistang interes.

(i) Kaalinsabay, dapat na inililinaw na ang katunggali ng bansa ay ang gobyerno ng China, hindi ang mga mamamayang Tsino. Gaya rin ng hindi ang mga mamamayang Amerikano ang kalaban, kundi ang imperyalismong US.

(j) Dapat kondenahin at labanan ang pagpapakatuta ni Duterte kapwa sa US (na pangunahing among imperyalista ng rehimen) at China (umuusbong na imperyalista na lumalakas ang kapangyarihan sa bansa). Dapat tutulan ang mga panlilinlang at kasinungalingan nito, tampok ang pagpapalabas na giyera ang kahulugan ng paggigiit ng teritoryo at yamang dagat ng bansa.

(k) Sinisingil at pinapanagot ng mga mamamayan si Duterte sa pagpapakatuta sa China at sa US. Tampok na bahagi ito ng napakarami na niyang krimen sa sambayanang Pilipino. Ang hindi niya paglaban para sa teritoryo at yamang-dagat ng bansa ay pagtataksil sa sambayanang Pilipino at patunay na hindi na siya dapat pang maging pangulo.

PALIPARANG HONG KONG, Tsina – Sa loob ng ilang oras, darating na ang eroplanong pabalik ng Maynila. Sa wakas, matutuwa na ang mga “pinagkakautangan” ko.

Huwag po kayong mag-alala. Hindi po ito usapin ng pera. May mga utang po kasi akong artikulo, pahayag, interbyu, lektyur, seminar-workshop at kung ano-ano pa sa mga susunod na araw, buwan at linggo. Bagama’t maraming oras na kakainin ang mga ito, gusto kong isiping may oras naman para magpahinga.

Muli, huwag po kayong mag-alala. Hindi po ito sanaysay ng pagrereklamo. Wala akong panahon para sa ganyang diskurso. Isipin na lang nating ito ay paglalahad ng isang paksang totoo: Matagal na akong nagdesisyong magkaroon ng maraming organisasyon.

Ikaw, ano ang pipiliin mo? Indibidwalisado o organisado? Panahon nang magdesisyon ang mga tao.

Alam nating lahat na may indibidwal na pagkilos at may organisadong pagkilos. Bagama’t nasa ating lahat ang huling desisyon, iba pa rin ang bentahe ng pagkakaroon ng grupo kumpara sa sariling larga. Una, maraming ideyang makukuha kung higit pa sa isa ang gumagawa. Ikalawa, mas maraming maniniwala kung organisasyon ang maglalahad ng isang panawagan. Ikatlo, pinakamaraming mapapakilos ang isang organisasyong may malawak na sumusuporta, kabilang ka.

Opo, mahalaga rin naman ang ilang indibidwal na personaheng handang maging mukha at boses ng isang ipinaglalaban. Pero bale-wala ang kanilang personal na inisyatiba kung wala namang susuporta, at dito nagiging susing salik (key factor) ang isang makinarya.

Ano kaya ang nangyari kay Andres Bonifacio kung siya lang ang nagpunit ng sedula sa Pugadlawin? May pagkilos pa kaya laban sa mga Kastila kung wala ang Katipunan? Gayundin ang kaso sa kasalukuyang panahon. Ang mga pagkilos na nagpatalsik sa mga tiwaling Pangulo ng Pilipinas noong 1986 at 2001 ay dahil sa iba’t ibang organisasyong nanindigan laban sa diktadura, korupsyon at iba pang maiiinit na isyu.

Hindi natin minamaliit ang indibidwal na kontribusyon pero may limitasyon kasi ito. Bagama’t mahalagang naglalaan ng mukha at boses sa isang ipinaglalaban ang ordinaryong mamamayan tulad natin, hindi masyadong nakikita ang malawakang suporta dahil sa kawalan ng makinarya. Opo, paminsan-minsa’y may indibidwal na nangingibabaw at nagkakaroon ng impluwensya pero ito ay kakaunti at hindi pangmatagalan.

Huwag sana nating sukatin ang anumang “suporta” sa indibidwal sa dami ng “likes,” “shares” at komento sa isang social media platform tulad ng Facebook. Ang socmed metrics na libo-libo, pati na ang “followers” na milyon-milyon, ay hindi indikasyon ng realidad sa lipunan. Puwede mo pa ngang sabihing simpleng numero lang ang mga ito na nagpapalaki ng indibidwal na ego!

Organisasyon pa rin ang susi sa matagalang kampanya at tuloy-tuloy na pagkilos. Hindi tuloy nakakagulat na sa panahon ang globalisasyon, ang pilit na isinusulong ng mga nasa kapangyarihan ay ang indibidwalismo. Mas ipinapakita ang positibong katangian ng pagkakaroon diumano ng sariling identidad, sariling desisyon at sariling pagtatakda ng kasaysayan. Kumbaga sa wikang Ingles, “Only you can make a difference.” Kahit sa mga patalastas ng malalaking negosyo, ipinapangalandakan ang iisa kumpara sa marami pa sa pamamagitan ng pagbibigay-pugay sa mga indibidwal sa kapangyarihan niyang bumili ayon lamang sa kanyang nais.

Nasa interes ng mga negosyante ang indibidwal na konsumerismo dahil dito nakasalalay ang kanilang tubo. Nasa interes ng mga nassa kapangyarihan ang pokus sa indibidwal dahil napapahina nito ang organisadong pagkilos.

Kung ganito ang kaso, paano natin maipapaliwanag ang sitwasyong may pinapaboran din namang mga organisasyon ang mga nasa kapangyarihan? Hindi ba’t napakaraming kilusan sa kasalukuyan tulad ng pagsusulong ng pederalismo at pagbabago ng Konstitusyon? Sa ganitong konteksto, mali ba ang ating argumento?

Hindi po. Pakitang-tao lang ito. Wala namang pangmatagalang layunin ang mga ganitong klaseng organisasyon kundi suportahan ang gobyerno sa kabila ng mga kakulangan nito. Madalas na hindi malinaw ang direksiyon nila at ang tanging alam lang ng mga miyembro ay kung ano ang panawagan. Halimbawa, “Isulong ang Pederalismo.” Pero bakit ba ito dapat isulong? Ano ba ang diumanong bentahe nito? Hindi na mahalaga para sa gobyerno ang pagpapaliwanag dahil ang mas binibigyang-pansin lang nila ay ang indibidwal na numero. Sa madaling salita, ginagamit nila ang organisasyon para sa pagpapalawak kahit na hindi ito nagbubunga ng pagpapalalim.

Mababaw na pagpapalawak. Ganito ginagamit ng mga nasa kapangyarihan ang organisasyon. Napagtatakpan nila ang pagkiling sa indibidwalismo at ang pagpigil nila sa organisadong pagkilos. Panahon nang labanan ang ganitong perspektiba at piliin natin ang pagiging organisado.

Indibidwal pa rin naman ang mapagpasya. Pero ang kinakailangan ng lipunan ay ang pagkilos tungo sa pagiging organisado.

Sa aking biyahe pabalik sa Pilipinas, nag-iisa lang ako. Pero may intensyon akong ipagpatuloy ang pakiiisa sa mas marami pa. Inaasahan ko ang iyong pagsama. Salamat po sa pagbabasa.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.com

Rebyu ng Dante C. Simbulan, When the Rains Come, Will Not the Grass Grow Again? The Socialist Movement in the Philippines: 1920-1960. Quezon City: Pantas Publishing & Printing Inc., 2018.

Ayon kay Dante C. Simbulan sa bungad ng librong ito, may dalawang pagtingin sa dahilan at tunguhin ng kilusang sosyalista sa Pilipinas – at sa katawagang iyan, pinagsasama niya ang mga sosyalista at Komunista. Una, iyung bahagi ito ng lihim na sabwatan (secret conspiracy) para gawing sosyalista ang daigdig. Ikalawa, iyung nakaugnay, kung hindi man nakaugat, ito sa pang-ekonomiya, pampulitika at panlipunang kalagayan. Maaari sigurong may iba pa, pero ang batayan ng pag-iiba niya ay ang tutunguhing tugon: pagsupil o pagbabago?

Syempre pa, ang una ang tinatanganan at pinapalaganap ng gobyerno at militar, lalo na sa ilalim ng rehimen ni Rodrigo Duterte. Tigas-ulo sila, taliwas sa anumang malalimang pag-aaral sa kilusang sosyalista at sa pagkabigo mismo ng umano’y “solusyon” na militarista rito. Bukod pa diyan, nitong nakaraang mga taon, kapag lumalakas ang paglaban sa nakaupong rehimen, laging may mananakot at magbabanta tungkol sa “lihim na sabwatan” para patalsikin ang pangulo – at laging sinasabing mahalaga ang papel rito ng naturang kilusan.

May ilang akademiko at manunulat na rin nitong huli na mas naririnig na nakikipagkoro sa ganitong pagtingin, lalo na sa social media. Nagdidiin sila sa mga umano’y “maruruming hakbangin” ng Kaliwa: nanlilinlang ng masa, dumidikit sa mga pulitiko, pumapatay ng mga tao. Pinapalabas na katulad lang ito ng ibang pwersang pampulitika sa bansa, kung hindi man mas masahol pa. Nagpipyesta sila sa mga “datos” at tsismis tungkol rito, pinapalabas nilang isa itong malihim at mapagmanipulang grupong katulad ng kulto.

Sa ganito, nagbubulag-bulagan sila sa matatawag na “batayang materyal” ng pag-usbong, pag-iral, at paglakas ng kilusang sosyalista sa bansa – na siyang pinaksa ni Simbulan sa libro. Masasabi ring iniiwasan nila ang matatawag na “batayang moral” nito, na mahigpit na nagmumula sa batayang materyal, at kaugnay ng paghahangad ng kalayaan, demokrasya, kaunlaran, at pagkakapantay-pantay para sa nakakarami. Tutol man sila, mas dumudugtong ang resultang posisyon nila sa makitid na pagsusuri at militaristang hakbangin ng rehimen.

Kung tama ang alaala ko, ginamit ng ilang komentarista ang terminong “batayang moral” noong 2001 sa pagsisikap na malinaw na pag-ibahin ang pag-aalsang Edsa 2 sa “Edsa 3.” Ang gusto kasi ng mga kampeon ng “Edsa 3,” tulad ni dating Sen. Miriam Defensor-Santiago, ay humatol ang Korte Suprema pabor sa bagong “pag-aalsa” laban sa resulta ng Edsa 2; tutal ay magkapareho sila ng itsura. Ang sagot ng mga komentarista: mali, magkaiba ang dalawa, at ang kaibahan ay may batayang moral ang Edsa 2 at wala ang “Edsa 3.”

May halaga ang paghalungkat ng kategoryang ito dahil sa ilalim ng rehimeng Duterte, nahaharap tayo sa pagpapalabas na masama ang pagtuligsa, pagprotesta at paglaban sa gobyerno – gayundin sa rebisyunismong historikal lalo na sa pagtingin sa diktadurang US-Marcos. Ang tampok na modus operandi, palabasing lihim na sabwatan ang paglaban: ang Edsa 1 ay sabwatan lang ng Pula at Dilaw, at ganyan din ang paglaban kay Duterte ngayon. Armas sa pagsagot ang paglilinaw sa mga batayang moral, bukod sa materyal, ng paglaban.

Makabuluhan sa kasalukuyan, samakatwid, ang aklat ni Simbulan, na malinaw na naghanap at nagpakilala sa mga batayang materyal at moral ng pag-usbong at pag-iral sa isang panahon (1920-1960) ng kilusang sosyalista sa bansa. Ipinakita niya ang kalagayan ng bansang nagluwal, at gustong baguhin, ng isang kilusang nagsusulong ng radikal na pagbabago. Sa kanyang pagbubuo, mas madali nang makita o maipakita ang nagpapatuloy na batayang materyal at moral ng paglakas at pagpupunyagi hanggang ngayon ng naturang kilusan.

Ang kilusang Huk sa Gitnang Luzon. Mula sa FB post ng Center for the Study of Social Change – Philippines

Kung ibabatay sa personal na buhay ng may-akda, kakaiba at kakatwa na ganito ang kanyang saliksik. Noong 1961 natapos ni Simbulan sa Unibersidad ng Pilipinas (UP) ang tesis-masterado na siyang naging nilalaman ng libro. Opisyal-militar siya noon, nasa Research and Intelligence Group ng Intelligence Division ng Armed Forces of the Philippines (AFP) Headquarters. Bago nito, nagtapos siya sa Philippine Military Academy, nakipaglaban sa mga armadong rebelde, at nagbigay rin ng pagsasanay sa mga sundalong lumaban sa kanila.

Sabi niya, “Natanggal ang mga pambulag ng militar nang makita ng sariling mga mata ko ang pagsasamantala at pang-aapi na dinanas ng mga pesanteng magsasaka, na ipinalasap sa kanila ng mayayamang haciendero.” Idagdag pa rito ang pagkakilala niya sa mga propesor sa UP na may “mga liberal-progresibong pananaw.” Dito marahil nagmula ang kagustuhan niyang mag-ambag sa pag-unawa kung bakit nagkaroon ng kilusang sosyalista sa bansa, kung paano ito susuriin nang may “hinahon at rasyunalismo” at “akademikong objectivity.”

Natatangi sa lipunan, lalo na sa AFP, ang bukas na isip ni Simbulan noong dulo ng dekada 1950. Bunsod ng matinding atake ng gobyerno at mga pagkakamali nito, napakahina noon ng kilusang sosyalista. Katunayan, nakilala niya ang pamunuan ng lumang Partido Komunista ng Pilipinas (PKP) nang nasa bilangguan ang mga ito. Rurok noon ng McCarthyismo sa US at sa sunud-sunurang Pilipinas. Ang malakas noon ay ang kilusang nasyunalismo sa pangunguna ni Sen. Claro M. Recto, bagay na hindi nasabayan at namaksimisa ng PKP.

Kaya kakatwa itong When the Rains Come…: isinulat ng isang bagong kakampi ng kilusang sosyalista sa panahong mahina ito, at ng isang galing sa kampo ng kaaway. Saliksik itong nagsasalita, sa abot ng makakaya, tungkol sa kilusan sa panahong matagumpay itong nabusalan. Marahil, dahil sa natatanging lapit nito sa isang mahalagang pwersang pampulitika sa bansa, ito’y naging “pinaka-sinisiping tesis na hindi nalathala,” sabi ni Prop. Elmer Ordoñez sa maiksing papuri sa aklat. May halaga ang paggagap sa ganoong perspektiba.

Mula sa ineksibit sa paglulunsad ng libro ni Simbulan.

Sa kanyang paunang salita, ipinakita ni Benedict J. Kerkvliet, historyador ng Huk – Hukbong Bayan Laban sa Hapon o Hukbalahap (itinatag 1942) na naging Hukbong Mapagpalaya ng Bayan o HMB (1948), na parehong pinamunuan ng PKP – ang pananaw ng mga taong-militar na naunang nagsulat tungkol sa kilusang sosyalista. Malinaw na anti-Komunista, konserbatibo at reaksyunaryo ang punto-de-bista nila, bahagi ng kontra-insurhensyang balangkas ng US at Pilipinas noong Cold War, kalabigtaran ng isinulat ni Simbulan.

Nagsimula si Simbulan sa pagkwento ng kasaysayan mula pananakop ng Espanya hanggang pananakop ng US. Aniya, mula una hanggang ikalawa, nagpatuloy ang paghahari sa bansa ng mga prayle at mga cacique. Kagyat niyang inugat ang pag-usbong ng kilusang sosyalista sa pagsibol ng mga unyon ng manggagawa at organisasyon ng magsasaka sa bukana ng dekada 1900 – na masasabing pagpapatuloy ng rebolusyon ng Katipunan. Inilahad niya ang panunupil ng gobyerno at pagpasok ng “maka-kaliwang kaisipan” sa bansa.

Mula rito, nagbigay na siya ng maikling kasaysayan ng kilusang sosyalista: pagkabuo ng PKP sa hanay ng mga manggagawa sa Kamaynilaan at karatig-rehiyon noong 1930 at ng Partido Sosyalista ng Pilipinas sa hanay ng mga magsasaka sa Central Luzon noong 1932, kagyat na panunupil ng gobyerno sa mga ito nang sila’y itatag, pagsasanib nila sa ilalim ng pangalang PKP noong 1938, pamumuno sa Hukbalahap sa paglaban sa mananakop na Hapon simula 1942, at pagharap sa pagbabalik ng mananakop na Amerikano noong 1945.

Kasunod ang paglahok sa eleksyong 1946 sa ilalim ng Democratic Alliance, hindi pagpapaupo ng rehimeng Roxas sa mga naipanalong kongresista at senador, at tuluy-tuloy na panunupil ng gobyerno. Mula rito, ang pagpihit sa armadong pakikibaka noong 1948 at planong magtagumpay sa loob ng dalawang taon. Nadakip ang pamunuan noong 1950, kung kailan sinasabi ng ibang historyador na may kalahating milyong baseng masa at 21,800 armadong pwersa ang HMB, at tuluy-tuloy na paghina ang naging kasunod hanggang 1960.

Sumunod ang iba’t ibang pagsisikap ni Simbulan na unawain at ipaunawa ang PKP: mga prinsipyo at metodo ng pakikibaka, larawan ng pamunuan at kasapian, at mga motibo nila sa paglahok. Sa una, pumasok siya sa mga batayang kaisipang Marxista habang sa ikalawa, sa talambuhay ng mga Komunista, at kaisipan ng sosyologong si Max Weber. Naglatag si Simbulan ng simpleng pagsusuring makauri sa bansa, tinalakay ang mga mayor na problema ng ekonomiyang pampulitika nito, at ipinakita ang problema sa pulitika na sumusuporta sa mga nauna.

Sa dulo, binuod ni Simbulan ang saliksik, kinilalang kumbaga sa damo ay natagpas ang PKP simula 1950, at ibinato ang tanong na siyang titulo ng libro. May postscript siya na nag-uugnay ng nilalaman sa rehimeng Duterte – na kanyang subaybay dahil nagpatuloy ang kanyang aktibismo labas sa AFP. May dalawang apendise: isang ulat ng gobyerno noong 1936 tungkol sa problemang agraryo, at ang konstitusyon noong 1938 ng pinagsanib na partido. Maraming magandang lumang larawan tungkol sa kilusang sosyalista ang nasa gitna ng libro.

Napuruhan ni Simbulan ang antas ng tunggalian ng mga uri, at nadaplisan din ang antas ng moda ng produksyon at mga kagyat na isyung panlipunan. Kumbaga sa iskema ni Fredric Jameson, Marxistang intelektwal, mas tinalakay ni Simbulan ang ikalawang antas ng pulitika, hindi pa lubos ang ikatlong antas ng ekonomiya at unang panlipunan-historikal [The Political Unconscious, 1981]. Isinabalikat naman ni Jim Richardson, historyador na Ingles, ang huling tungkulin sa libro niyang Komunista (2011), para sa mga taong 1902-1935.

Mahusay ang piniling lapit ni Simbulan, at kung hihilingin sa mga aktibista na ilatag ang dahilang materyal at moral ng kilusang sosyalista ngayon, isang posibleng gawin ang katulad ng lapit niya. Bakit umusbong at nagpatuloy ang kilusang sosyalista sa bansa? Dahil sa masamang kalagayan ng masang manggagawa at magsasaka – at sa pananagutan ng malalaking kapitalista at haciendero, ng gobyerno at kolonyal na kapangyarihan dito. Dahil kapag naggigiit ng kahilingan ang masa, pagkikibit-balikat at panunupil ang tugon ng mga naghahari.

“Ang mayaman, lalong yumayaman; ang mahirap, lalong naghihirap.” Maraming hakbang si Simbulan ng pagpapalalim mula sa katotohanang ito na kinikilala ng marami, papalapit sa pagsusuring Marxista. Mainam mailugar ang analisis niya sa proseso ng pagbubuo at pagpapatalas ng komprehensibong pagsusuring makauri at Marxista sa lipunan at kasaysayang Pilipino. Kung matatandaan, kahit ang marami sa kasapi at pinuno ng PKP noon, ayon sa maraming manunuri, ay nanatili sa mababang antas ng kamalayang pang-ideolohiya.

Ayon kay Simbulan, payak lang pero makatarungan ang mga kahilingan ng mga manggagawa at kilusang paggawa noong simula ng daantaon. Repormista ang mga ito pero itinuring na radikal ng kolonyal na awtoridad. Pamilyar sa marami ang pangalan ng mga pasimunong lider-obrero: Isabelo delos Reyes, Lope K. Santos, at Dominador Gomez – hanggang kina Crisanto Evangelista at mga kasabayan. Sabihin pa, hindi tinugunan, bagkus kinontra ng dahas, ang mga kahilingan. Pero sa halip na pag-atras, radikalisasyon ang idinulot ng represyon.

Ani Simbulan, sa panahong iyun, lantad sa mga manggagawa ang “kawalang-pakialam at pagkamanhid ng elite,” at naghahanap ang mga lider-obrero ng tugon sa mga suliranin at karaingan ng mga manggagawa. Naghahanap din sila ng “daynamiko at disiplinadong pamunuan” at ng “pilosopiyang kapwa buo at walang kompromiso.” Hindi nila makita ang pangangailangan sa isang “mapayapa at ebolusyonaryong kilusang Sosyalista” sa Pilipinas, kaya niyakap nila ang “rebolusyunaryong Marxistang Sosyalismo.”

Sa ganitong kalagayan sinalubong ng mga lider-manggagawa ang mga sugo ng Communist International na nagtawid ng Marxismo-Leninismo sa bansa simula 1924, pagkatapos ng rebolusyong Ruso ng 1917: ang mga Amerikanong sina Alfred Wagenknecht at Harrison George at ang Indonesian na si Tan Malaka, na nakakaintindi ng Tagalog. Partikular na pinahalagahan ni Simbulan si Malaka sa pagradikalisa sa mga lider-obrero: ipinaliwanag niya ang Marxismo-Leninismo at rebolusyong Ruso sa “di-mabilang na pulong at talakayan.”

Mapapahalagahan din sa ganitong pagbaybay ang mga pagsisikap na ipakita ang proseso ng pagkahinog ng mga kaisipang impluwensyado ng, at nahahawig sa, sosyalismo, bagamat hindi pa lubos na ganito, sa Pilipinas bago ang paggabay ng mga dayuhang Komunista. Ito ang isang layunin na tinugunan ng Pook at Paninindigan (2009) ni Ramon G. Guillermo, na sumuri sa “mga batis ng diskursong sosyalista” sa mga akda – nina Emilio Jacinto, Lope K. Santos, Faustino Aguilar at iba pa – na malayong mas maaga sa 1924.

Dating UP president, at dating miyembro ng naunang PKP (1930), na si Dr. Francisco Nemenzo. Arkibong Bayan

Sentral sa kwento ni Simbulan ang pandarahas at panunupil sa kilusang sosyalista sa bansa. Nagbibigay siya ng pagkakataon para magmuni sa naging karanasan ng bansa sa dahas. Bago pa ang kilusang sosyalista, may mga armadong pag-aalsa na ang masa, lalo na ang mga magsasaka. Tugon ito, syempre pa, sa pang-aapi at pandarahas ng gobyernong kolonyal sa ilalim ng mga Espanyol at Amerikano. Nang mabuo ang kilusang sosyalista sa bansa, hindi ito kagyat na naglunsad ng armadong paglaban; katunayan, masasabing iniwasan nito ang gayon.

Masasabi ngang mas natulak sa pag-aarmas ang kilusang sosyalista dahil sa nagkakaisang prente sa paglaban sa pasistang mananakop na Hapon. Pero hindi pa rin nito nagawang pambansa ang armadong paglaban. At kahit pagkatapos ng World War II, nagsalong ito ng armas at tumungo sa parlamentaryong pakikibaka. Naitulak itong bumalik sa armadong pakikibaka dahil sa tuluy-tuloy na pandarahas at pagkakait ng espasyo sa parlamentaryong pakikibaka. At naaresto ang pamunuan nito, napugutan ito ng ulo, dahil nagbase ito sa Kamaynilaan.

Ito ang mapait na karanasang inaral at gustong alpasan ng PKP na bagong-tatag noong 1968 at ng Bagong Hukbong Bayan noong 1969, sa matatag na gabay ng tinawag nitong “Kaisipang Mao Zedong.” Tumimo rito ang limitasyon at panganib ng parlamentaryong pakikibaka at ang pagiging mapanupil ng Estado. Ang armadong pakikibaka nito ngayon ay pagbubuo ng kapangyarihan kung saan mahina ang mga imperyalista at naghaharing uri, at pagtiyak ng kaligtasan ng hanay na mananatiling bulnerable sa pandarahas kung hindi mag-aarmas.

Ilang ulit, samakatwid, na ipinapakita ng karanasan ng Pilipinas na ang paggamit ng rebolusyunaryong dahas, sa salita ni Jameson, ay epekto at hindi sanhi: “hahantong ang kabilang panig,” ang kaaway sa uri, “sa dahas kapag ang sistema ay nababantaan sa isang tunay na… pundamental na antas, kung kaya ang posibilidad ng karahasan ay nagiging sukatan ng pagiging awtentiko ng isang ‘rebolusyunaryong’ kilusan kapag sinipat sa balik-tanaw, ng kuwago ni Minerva ni Hegel o anghel ng Kasaysayan ni [Walter] Benjamin” [“Actually Existing Marxism,” 2009].

Isa sa pinaka-interesanteng bahagi ng aklat ang pagpapakilala sa mga lider ng kilusang sosyalista, partikular ng PKP. Naroon ang mga tagapagtatag at bayani na matagal nang kilala ng marami: Pedro Abad Santos at Crisanto Evangelista. Naroon din ang mga pinunong pangunahing pinuna sa mga dokumento ng muling-tatag na PKP: ang magkakapatid na Lava (Vicente, Jose at Jesus), ang magkapatid na Taruc (Luis at Peregrino), si Casto Alejandrino, at ang Amerikanong si William Pomeroy – kasama ang asawa niyang Pilipino na si Celia.

Naroon sina Eusebio Aquino, Mateo del Castillo, Alfredo Saulo, Juan Feleo (pinaslang ng militar noong 1946), at Angel Baking (pumanig sa muling-tatag na PKP). Naroon din ang mga kadreng pinatay ng militar habang nagsisikap na gawing pambansa ang armadong paglaban labas sa Gitnang Luzon: si Mariano Balgos, na isa rin palang manunulat ng maikling kwento at tula, pinaslang noong 1954 sa Albay. At si Guillermo Capadocia, unang pangkalahatang kalihim ng pinagsanib na PKP, pinatay noong 1951 sa Antique.

Dito, 11 ang mula sa “nakapag-aral na nakatataas at panggitnang uri,” habang anim ang mula sa mahihirap. Mahalagang ihabol ang madiing punto ni Richardson: mga manggagawa ang kalakhan ng nagtatag ng lumang PKP. Ayon naman sa muling-tatag na PKP, mga hindi nakapagpanibagong-hubog na petiburges ang namuno sa panahon ng matinding pagkakamali ng lumang partido. Sa bagong partido, tiyak ang pagsasanib ng iba’t ibang uring panlipunan, pero masasabing mahalaga ang papel ng mga petiburges na naproletaryanisa sa pakikibaka.

Sa panahong nilalabag ng gobyerno ng China ang teritoryo at soberanya ng bansa, mainam ang paalala ni Simbulan sa natatanging papel ng mga tunay na Komunistang Tsino sa kasaysayan ng PKP. May isang Tsino na kasapi ng “pambansang komite” ng PKP noong 1938, habang may anim na aktibong iskwadron na binubuo ng mga Tsino, tinawag na “Wa-chi,” ang kaisa ng Hukbalahap sa paglaban sa mga Hapon. Napakahalaga, ani Prop. Jose Maria Sison, ang pagtulong ng mga Tsino sa Pilipinas noon kina Crisanto Evangelista.

Mainam mabasa ng mga aktibista ang aklat ni Simbulan, gayundin ng lahat ng nag-aaral sa kasaysayan ng kilusang sosyalista sa Pilipinas. Mahusay na itambal ito sa pagbabasa at pag-aaral ng “Iwasto ang mga Pagkakamali at Muling Itatag ang Partido!” ng 1968, dokumento sa pagkakatatag ng bagong PKP. Sa ganito, maipapakita kung paano humalaw ang bagong PKP ng mapapait na aral sa luma – habang makikita rin kung paanong sa esensya ay nagpapatuloy ang kolonyal at makauring paghahari at pagsasamantala sa bansa.

18 Hulyo 2019

“Gusto kang makausap ni chairman.”

Nagulat si Eufemia “Nanay Mimi” Doringo sa text sa kanya ng sekretarya ng barangay noong Pebrero 16. Wala naman daw siyang maisip na atraso sa barangay sa Camarin, Caloocan City. Wala naman siyang anumang kaso o alitan para ipatawag ng barangay chairman. Tinanong niya ang sekretarya. Pero hindi rin nito alam kung bakit siya pinatatawag.

Pebrero 18 pinapupunta sa barangay si Nanay Mimi. Pero kinabukasan pa siya nakapunta. Kasama ang isang kapwa miyembro ng Kalipunan ng Damayang Mahihirap (Kadamay), tumungo si Nanay sa opisina ni Onie Matias, barangay kapitan. Pero wala rin kaalam-alam ang chairman. Sabi nito, pinakiusapan lang daw siya na papuntahin si Nanay Mimi ng “bisita” ng barangay.

Lumalabas na militar ang sinasabing mga bisita. Isa lang ang nagpakilala—isang Major Jeoffrey Braganza. “Mula kami ng JTF-NCR.” Ito ang Joint Task Force-National Capital Region ng Armed Forces of the Philippines (AFP), ang bahagi ng militar na “inatasang labanan ang terorismo-insurhensiya at umakto bilang suportang mga yunit sa Philippine National Police-NCR sa pagmamantine ng peace and order sa Metro Manila,” sabi sa website nito.

Sabi ni Major Braganza, plano daw nilang maglunsad ng isang “peace caravan” sa barangay. “Sa lahat ng tao, bakit ako ang gusto ninyong makausap?” tanong ni Nanay Mimi. Sagot ng militar, dahil alam nilang miyembro siya ng Kadamay.

“Dahil busy ka, baka puwede i-text mo na lang kami tuwing may mga miting kayo para makadalo ako,” sabi umano ng Major. Maliban daw sa peace caravan, nag-aalok ang militar ng mga proyektong pangkabuhayan. Nagpapatulong lang ang militar na makapagpaniktik sa Kadamay, pati sa lokal na homeowners’ association sa barangay.

“CamRes (Camarin Residences) po kayo [nakaritra] ma’am, diba po?” tanong ng opisyal ng militar. Maaari raw niyang bisitahin si Nanay Mimi sa kanilang bahay para gumawa ng mga “proyekto”.

Pagkatapos, nagpalitrato pa ang dalawang sundalo sa kanya. “Kailangan ito para sa report namin,” sabi ng Major.

Walang tigil na kinokondena ng mga grupong pangkarapatang pantao ang extrajudicial killings sa ilalim ng rehimeng Duterte — sa konteksto man ng giyera kontra droga o kontra insurhensiya. Kontribusyon

Banta

Nabahala si Nanay Mimi, pati na ang mismong Kadamay, sa pakikipag-usap sa kanya ng militar—lalo pa’t hindi lang siya ang nakaranas ng ganitong pagkausap sa hanay ng mga miyembro ng Kadamay at iba pang progresibong organisasyon sa mga komunidad ng mga maralita sa Kamaynilaan.

Lumalabas, ganito ang hitsura ngayon ng programang kontra-insurhensiya ng AFP—ang “Joint AFP-PNP Campaign Plan Kapanatagan”, na umeempleyo ng “whole-of-nation approach” sa loob ng 2019 hanggang 2022. Ibig sabihin nito, ayon sa mga sulatin at pahayag ng AFP tungkol dito, ang pagpapakilos ng buong makinarya ng Estado o ng gobyerno para sa giyerang kontra-insurhensiya ng rehimeng Duterte.

Nilagdaan nina AFP Chief of Staff Gen. Benjamin Madrigal at PNP Chief Gen. Oscar Albayalde noong Enero ang naturang campaign plan. Nakatuntong ito sa Executive Order No. 70 ni Pangulong Duterte na magtatag ng National Task Force to End Local Communist Armed Conflict.

Sa naturang plano, inatasan ang AFP at PNP na magbuo ng mga Joint Peace and Security Coordinating Committee sa mga rehiyon. Lalagpas ang kapangyarihan nito sa lokal na mga pamahalaan. Nasa kontrol diumano ng AFP ang pondo ng naturang mga komite.

Halimbawa ng ginawang mga komite ang nagpapatupad ng Oplan Sauron sa isla ng Negros at Implementation Plan Kalasag sa Kamaynilaan. Naging saksi ang mga mamamayan ng Negros sa bangis na dinala ng giyera kontra insurhensiya sa isla. Noong Disyembre 2018, naging saksi sila sa serye ng ilegal na paghuli at pamamaslang sa mga miyembro ng mga organisasyon ng mga magsasaka at grupong progresibo.

Pinakahuling atake sa mga mamamayan ng Negros ang naganap noong Hunyo 25 ng gabi hanggang kinabukasan ng madaling araw. Sa Brgy. Buenavista, Himamaylan, inaresto ng mga elemento ng 62nd Infantry Battalion ng Army ang pastor ng United Church of Christ in the Philippines (UCCP) na si Jimmy Teves, kasama ang tagapangulo ng grupong pangmagsasaka na Kauswagan ng Magsasaka na si Jodito Montecino. Inaresto naman kinabukasan sina Eliseo Andres, JP Romano at Rodrigo Medes. Kahapunan din ng ika-26, inaresto naman ang magsasakang si Roger Sabanal.

Samantala, sa panahon ding iyon, sa Hacienda Raymunda, Brgy. Kapitan Ramon sa Silay City, di-bababa sa 10 elemento ng PNP ang puwersahang pumasok sa mga bahay ng magkapatid na Hermin at Jorex Escapalao. Si Jorex ay bise-presidente ng Hacienda Raymunda Farmworkers’ Union na miyembro ng National Federation of Sugar Workers (NFSW).

Paaralang Lumad: Patuloy na inaatake, ngayon nama’y sangkot ang Department of Education sa pagpapasara at pagkait sa mga batang Lumad na makapag-aral. Kontribusyon

Target ng giyera

Bakit sila target ng giyera kontra insurhensiya?

Ayon sa mismong AFP, ipinagpapalagay ng Oplan Kapanatagan na kalaban sa giyerang ito hindi lang ang armadong mga rebolusyonaryo ng New People’s Army (NPA) na pinamumunuan ng Communist Party of the Philippines (CPP) at National Democratic Front of the Philippines (NDFP). Sinasabi nitong dapat ding targetin ang “pampulitika at legal na imprastraktura” ng tinagurian nitong insurhensiya—ang legal na demokratikong mga organisasyong masa katulad ng Kadamay.

Sa mga probinsiyang katulad ng Negros, gayundin siyempre sa Mindanao kung saan mayroon pa ring Martial Law, at, kamakailan sa rehiyon ng Bicol (kung saan pinaslang ang dalawang human rights workers sa Sorsogon, isang dating lider-aktibista sa Naga City at dalawang magsasaka sa Masbate sa loob ng isang linggo noong Hunyo), direktang pagpasok sa mga bahay hanggang tuwirang pagtarget para sa pamamaslang ang naging hitsura ng Kapanatagan.

Sa kalunsuran, lalo na sa National Capital Region, pagsampa ng gawa-gawang mga kaso laban sa mga katulad ng lider-manggagawa na si Maojo Maga, mga organisador ng mga kawani ng gobyerno na sina Rowena at Oliver Rosales at Bob Reyes, at pag-aresto sa mga aktibistang miyembro ng Kadamay sa Pandi, Bulacan ang isang mukha ng giyera.

Isa pang hitsura nito ang pagsampa ng mga kasong legal sa mismong mga organisasyong masa at progresibo na tumatayong pinakamalupit na kritiko ngayon ng rehimeng Duterte. Kamakailan, sinampahan sa Commission on Elections (Comelec) ng kasong diskuwalipikasyon ang Gabriela (kahit na hindi naman ito tumatakbo sa eleksiyon) dahil “tumatanggap (diumano) ito ng pondo mula sa mga dayuhan”. Binasura na ito ng Comelec, pero dinirekta lang sa Gabriela Women’s Party-list (na hiwalay sa Gabriela na organisasyong masa) ang kaso.

Samantala, kinasuhan din ng National Task Force ang Gabriela para maipawalang-bisa ang rehistrasyon sa Securities and Exchange Commission at makasuhan ng pagsuporta diumano sa armadong rebolusyon ng NPA. Tusong sinulatan na rin ni National Security Adviser (at dating AFP chief-of-staff noong panahon ng rehimeng Arroyo) Hermogenes Esperon ang European Union para pigilan daw ang pagpondo sa Gabriela, gayundin sa Karapatan at Rural Missionaries of the Philippines o RMP.

Kinasuhan din ng perjury ni Esperon ang mga organisasyong ito matapos maibasura ang petisyon para sa writ of amparo na isinampa ng Gabriela, Karapatan at RMP laban sa mga opisyal ng rehimeng Duterte kabilang ang nabanggit na retiradong heneral.

Ginagamit na rin ng NTF ang legal na armas nito (i.e. paggawa ng mga pekeng kaso) sa mga institusyong katulad ng mga pribadong (pinatatakbo ng nongovernment organizatuons) eskuwelahang Lumad. Kamakailan, lumabas ang balitang sinuspinde na ng Department of Education ang rehistrasyon para sa operasyon ng 55 eskuwelahang Lumad batay diumano sa rekomendasyon ni Esperon.

Umani ng matinding pagkondena ng iba’t ibang sektor ang naturang hakbang ng DepEd sa ilalim ni (dating itinuturing na progresibong si) Sec. Leonor Briones.

“Ang mga eskuwelahang Lumad na ito ay natatag mula sa inisyatiba ng mga komunidad ng Lumad matapos ang ilang dekadang pag-abandona sa kanila ng Estado. Ngayon, muling pinagkakanulo sila ng DepED at tinatalikuran ang tungkulin nito at ang interes ng mga bata sa pamamagitan ng pagpapasara (sa mga eskuwelahang Lumad) sa kuwestiyonableng batayan,” sabi ni Raymond Basilio, pangkalahatang kalihim ng Alliance of Concerned Teachers (ACT), malawak na organisasyon ng mga guro na tinatarget din ng paninira at redbaiting ng NTF at rehimeng Duterte.

United Nations Human Rights Council (UNHRC): Nakinig lang sa hinaing at protesta ng mga Pilipino.

Nagpapatuloy

Sa kabila nito, nagpapatuloy ang pag-oorganisa ng mga organisasyong masa sa iba’t ibang sektor ng mga mamamayan batay sa mga kahilingan at interes ng mga ito.

Nilalabanan din nila ang mga kasong legal, habang patuloy ang pagkondena sa tuwirang mga atakeng pisikal ng mga elemento ng Estado sa Negros, Bicol, Mindanao at iba pang rehiyon at lugar sa bansa.

Samantala, nakakuha ng malakas na suporta ang kilusang progresibo at mga mamamayang Pilipino sa naipasang resolusyon ng United National Human Rights Council (UNHRC) na nagrerekomenda ng masusing imbestigasyon sa mga ulat ng paglabag sa karapatan ng mga Pilipino sa kondukta ng giyera kontra droga at giyera kontra insurhensiya ng rehimeng Duterte.

Pinangunahan ng bansang Iceland ang isinumiteng resolusyon sa UNHRC. Umabot sa 18 bansa ang bumoto pabor sa naturang resolusyon, habang 14 ang bumotong kontra rito (kasama ang gobyerno ng Pilipinas).

Pinasalamatan ng grupong pangkarapatan na Karapatan ang 18 bansa sa pagboto ng mga ito pabor sa resolusyong pinangunahan ng Iceland kaugnay sa malubhang kalagayan ng karapatang pantao sa Pilipinas. Sinabi nitong matapos ang pagtanggap ng International Criminal Court sa mga reklamo laban kay Dueterte, ang prosesong ito ng UNHRC ang isa sa pinakamahahalagang mekanismong gumagana sa ngayon.

“Kung babalewalain ng gobyerno ng Pilipinas ang prosesong ito, dapat na itong tumigil sa pagka-ipokrito at mag-resign na sa UNHRC,” ayon sa grupo. Miyembro kasi ng UNHRC ang Pilipinas.

Binatikos ng Karapatan ang gobyerno ng Pilipinas, partikular si Pangulong Duterte, ang kanyang tagapagsalitang si Salvador Panelo, si Foreign Affairs Sec. Teodoro Locsin Jr., at iba pang opisyal sa pagsasagawa ng mga aksiyon para isabotahe ang naturang resolusyon.

“Winaldas nila ang milyun-milyong buwis ng taumbayan para lamang mangampanya laban sa katarungang matagal nang ninanais makamit ng mga mamamayang Pilipino. Pero noong Hulyo 11, 2019, 18 miyembro ng UNHRC, na sinuportahan ng 23 pang bansa, ang naglantad ng kasinungalingan ng gobyerno ni Duterte,” giit ni Cristina Palabay, pangkalahatang kalihim ng Karapatan.

Sinabi pa ng grupo na hindi kampeon ng karapatang pantao ang gobyerno ng Pilipinas, taliwas sa ipinangangalandakan nito. Marami na umano ang namatay dahil sa gera kontra sa droga at sa kampanya kontra-insurhensiya at patuloy ang kanilang mga pamilya’t mga kamag-anak para manawagan ng katarungan at pananagutan.

Naniniwala si Palabay na bagamat hindi mawawakasan ng resolusyon ng UNHRC ang Oplan Kapanatagan na naghahasik ng kaguluhan sa buhay ng mga Pilipino, maaari naman itong magbunga ng pagbabago sa polisiya at pamunuan na tunay na magbibigay ng prayoridad sa karapatang pantao.

“Ang pakikibaka para sa katarungan at pananagutan, sa gitna ng lumalalang kalagayan ng karapatang pantao sa bansa ay nagpapatuloy. Marami pang dapat gawin, pero mahalagang ito’y nasimulan na,” sabi pa ni Palabay.

Kaya sa kabila ng mga banta sa kanya, ipagpapatuloy umano ni Nanay Mimi at iba pa ang pag-oorganisa para sa karapatan ng mga maralita at iba pang sektor.

May ulat ni Soliman A. Santos

Paumanhin sa pagiging pilyo, pero minsan kailangan mo ring intindihin ang mga kapitalista. Alam mo ba kung bakit patuloy silang kumokontra sa mataas na suweldo at seguridad sa trabaho ng mga manggagawa nila?

Posibleng isang salita lang ang sagot mo: Tubo. Tama naman ito, pero higit pa sa pagkamal ng kita ang dahilan ng mga kapitalista sa pagbibigay ng mababang sahod at kontraktwal na trabaho. Bagama’t mahalaga ang patuloy na pagpapataba ng bulsa mula sa pinaghirapan ng mga manggagawa, iba pang usapin ang pagpapataas ng kanilang katayuan sa lipunan.

Bukod sa tubo, kailangan din nating tandaan ang isa pang salita: Dominasyon. Sa sitwasyong kailangan nilang patuloy na mangibabaw, kailangang nilang may patuloy na pangibabawan.

Ano ang mangyayari kung itataas ang suweldo ng mga nasa ilalim? Magkakaroon sila ng kapangyarihang bilhin ang mga pangangailangan ng pamilya, bukod pa sa makakapag-ipon na sila.

Ano naman ang mangyayari kung bibigyan sila ng oportunidad na maging permanente sa trabaho? Bukod sa mga legal na benepisyo tulad ng bonus at dagdag na bayad sa overtime, hindi na sila basta-basta matatanggal sa puwesto. Mas magkakaroon sila ng kapangyarihan sa loob ng opisina o pagawaan.

Alam ng mga kapitalista na para sa mga manggagawa, hindi lang ito usapin ng pag-iipon ng pera kundi pag-iipon ng lakas. Salungat sa interes ng mga nasa ibabaw ang palakasin ang nasa ilalim, kaya patuloy ang pang-aapi sa huli.

Ang patuloy na pagpapayaman at pagpapalakas ng kapangyarihan ng mga kapitalista ay nangyayari sa patuloy na pagpapahirap at pagpapahina ng mga manggagawa. Ang tanong sa puntong ito: Nagtatagumpay kaya sila? Hindi po.

Pansinin ang sunud-sunod na welga sa iba’t ibang lugar ng Pilipinas. Iisa ang mga panawagan, iba-iba lang ang pangalan ng mga opisina’t pagawaan. Iisa rin ang solusyon ng kapitalista’t pamahalaan, iba-iba nga lang ang porma: Karahasan.

Pepmaco at NutriAsia. Sila ang mga Nestle at La Tondeña ng nakaraan. Kung hindi mo alam ang konteksto ng pinagdaraanan ng mga manggagawa sa mga pagawaang ito, sana nama’y natatandaan mo pa ang pakikibaka ng mga magsasaka’t manggagawang bukid sa Hacienda Luisita. Kung hindi mo rin matandaan sa ngayon, may panahon ka pa para magsaliksik.

Tandaan lang natin na ang pribilehiyo ng oras ay wala sa panig ng mga manggagawa. Sa ilalim ng mga nagdaan at kasalukuyang administrasyon, ang panahon ng tag-araw at tag-ulan ay mistulang panahon ng kagutuman para sa kanila.

Hanggang saan aabot ang bente pesos mo? Hindi lang ito simpleng slogan ng lumang patastas ng isang produkto ng sorbetes dahil ito ang realidad para sa ilang magsasaka’t manggagawang bukid. Kaya mo bang mabuhay kung ito lang ang neto mo? Ano ang sasabihin mo sa manggagawang bente pesos lang (kung hindi man ilang daang piso lang) ang inuuwi sa pamilya? May konsensya pa kaya ang opisyal ng pamahalaan na nagsasabing, “Pasalamat ka’t buhay ka pa!”

Sa isang sistemang baluktot, kung ano-anong termino ang ginagamit para pagtakpan ang patuloy na pang-aapi sa mga manggagawa. Ginagamit, halimbawa, ang “gig economy,” para ipangalandakan ang diumanong kagandahan ng palipat-lipat ng trabaho depende sa personal na kagustuhan ng isang tao. Nariyan din ang “flexi-hiring” o “flexible hiring” para pabanguhin ang kontraktwal na kalakaran sa pamamagitan ng pag-iiba ng oras ng pagpasok sa trabaho, o minsan pa nga’y pagpapaikli nito na nagreresulta sa mas mababang pasahod (bukod pa sa kawalan ng kaseguruhan sa trabaho).

Anumang termino ang gamitin, hindi nito napagtatakpan ang baho ng sitwasyon sa trabaho. Sadyang mas malalim pa ito sa isyu ng tubo.

Minsan, kailangan mo talagang intindihin ang mga kapitalista. Kadalasan, kailangan mo talagang labanan sila.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.com

Paumanhin po sa pakikialam. Ugali po ng peryodistang “patulan” ang mga usaping may kinalaman sa lipunan.

Teka lang. Kailan pa ba naging politikal ang dapat ay personal? Nagsimula ba ito dahil sa landas na pinili ng inyong pinakamamahal na anak?

Hindi po. Politikal ang lahat-lahat dahil sa pagkakaugnay-ugnay ng mga bagay-bagay. Halimbawa, nagreresulta sa patong-patong na problema sa lipunan ang doble-dobleng sakit ng ulo sa tirahan. Yung bigas at LPG, tumaas na naman ba ang presyo? Hindi ka pa rin ba permanente sa trabaho?

May kinalaman po ang mga ito sa mga programa’t polisiya ng gobyerno.

Pero alam na po n’yo ito. Iba’t iba man ang henerasyon, napagdaanan nating lahat ang ganitong sitwasyon. Ang problema noon, problema pa rin ngayon. Puwede pa ngang sabihing mas lumalala pa ang pambansang kalagayan. Patuloy na napapako ang mga pangako habang patuloy ang pagnanakaw ng mga ganid na politiko. Opo, kahit paano’y may ideya tayong lahat sa kabulukan ng kasalukuyang lipunan.

May magagawa pa naman, hindi ba? Sa pagpapalaki ng anak, inaasahan kayong bigyan ng magandang edukasyon ang anak. Sa kabila ng mataas na matrikula at iba pang gastusing may kinalaman sa pag-aaral, igagapang at igagapang ng responsableng ina’t ama ang pagtatapos ng anak hindi lang sa elementarya’t hayskul kundi maging sa kolehiyo.

Parang kailan lang, umiiyak pa ang inyong anak sa unang araw ng pagpasok sa Kinder: “Uwi na po tayo sa bahay!” Tulad ng iba pang magulang, sinabihan ninyong mainam na mag-aral para matutong magbasa’t magbilang. Naaalala n’yo po ba kung pinangakuan siya ng bagong laruan o paboritong pagkain sa pagsundo sa kanya?

Pero aminin po ninyo, kahit kayo po’y naiiyak dahil mawawalay, kahit pansamantala lang, ang inyong anak. Paano na lang kung mauntog o madapa siya? Paano na lang kung matusok siya ng lapis? Paano na lang kung lumindol at gumuho ang buong kuwarto? Kung ano-ano ang naiisip pero muli, aminim po ninyo: Naging maayos naman sa pangkalahatan ang unang araw ng kanyang pagpasok, at maging ng mga susunod na taon pa.

Sadyang napakabilis ng panahon. Ang dating iyaking anak, nagiging matapang na. Pero ang dating mabait na bata, medyo tinutubuan na rin ba ng sungay? Natututo na bang sumagot-sagot nang pabalang?

Gusto ko mang sabihing ganyan talaga ang mga bata, pero alam naman nating hindi. Mula sa loob ng bahay, unti-unting lumalawak ang kanilang mundo habang dumarami hindi lang ang mga kakilala kundi ang mga natututuhan. Mula sa simpleng pagbabasa’t pagbibilang, nakakaya na nilang magsuri’t magmatyag.

Siguro’y kailangan lang linawin ang pagtinging tinutubuan na siya ng sungay at sumasagot-sagot na nang pabalang. Minsan kasi, nakikita nating masamang ugali ang nagbabagong gawi. Kahit na hindi sinasadya, pinipilit ng ibang magulang na palakihin ang anak ayon sa itinakdang pamantayan.

Pati ang kursong pipiliin sa kolehiyo, halimbawa, gusto pang pakialaman ng ina o ama. Ang anumang paglihis sa landas ay itinuturing na paglihis sa “mabuti” at “tama,” kaya nakikita ang sungay kahit wala naman talaga. At sa panahong natututong mangatwiran ang anak, tinitingnan ito bilang kawalan ng respesto sa magulang.

Kung mamarapatin po ninyo, mainam na baguhin ang ganitong perspektiba. Alam nating nagkakaisip ang anak sa kanyang paglaki, at nagkakaroon na siya ng konsepto ng sariling buhay sa kanyang paglabas ng bahay. Unti-unti niyang nakikita ang sarili bilang bahagi ng mas malaking lipunan.

Nakikita na niya ang inyong araw-araw na pakikibaka para bigyan siya ng magandang kinabukasan. Kung sakaling pinili niya ang buhay-aktibista, ito ay dahil pinili niyang maging solusyon sa problema. Ang inyong pansariling konsepto ng magandang kinabukasan, ginawa niyang pangmalawakang pagkilos para sa makatarungang kaayusan.

Sa kanyang pagpili ng isang mas progresibong landas, hindi po ito kaso ng paglayas. Ito po ay paglalayag para sa pagbubuo ng mas malawak na pamilya mula sa mas malawak na mamamayan. Bagama’t patuloy ang inyong personal na pagkalinga, nararamdaman ng inyong anak hindi lang ang inyong pagmamahal kundi ang politikal na pag-aaruga.

Pinili ng inyong anak na maging aktibista hindi dahil sa naligaw siya ng landas. May pinanggagalingan po ang kanyang patuloy na paglaban. Kung nagdesisyon man siyang huminto sa pag-aaral, ito ay dahil sa nakita niya ang lipunan bilang mas malaking paaralan. Pinili niya ang buhay na hindi mahalaga ang matataas na grado o diploma. Pinili niyang magsakripisyo ng personal na ganansya para sa kabutihan ng mas marami pa.

Sige, nakikita rin naman ninyo ang kabulukan at iginagalang ang paninindigan ng anak. Kontra lang kayo diumano sa pamamamaraan ng kanyang pakikibaka. Malamang na iniisip ninyong may iba pa namang paraan: Pagbutihin ang pag-aaral, pumasok sa trabaho, magpayaman at magbigay na lang ng donasyon sa nangangailangan. Sa inyong palagay, magandang alternatibo nga kaya ito?

Paumanhin, pero hindi po. Nagbabago kasi ang perspektiba habang nakakain ng sistema (kung hihiramin ang paboritong bigkasin ng mga aktibista). Bukod sa impluwensya ng personal na pag-unlad sa piniling trabaho (lalo na sa isang malaking dayuhang korporasyon), ang proseso ng pagpapayaman ay nangyayari sa pagpapahirap sa marami pang iba. Halimbawa, paano ba nakakakuha ng bilyon-bilyong tubo ang isang negosyante?

Hindi ba’t ito ay mula sa mababang pasahod sa sanlaksang trabahador niya?

Isipin mo na lang: Kung magpapatayo ang inyong anak ng isang malaking bahay sa isang malawak na lupain sa probinsya, ito ay kadalasang nangangahulugan ng pagpapalayas sa daan-daan (kung hindi man libo-libong) magsasaka. Hindi matutumbasan ng anumang donasyon ang kahihinatnan ng naghihirap na mamamayan sa personal na pagpapayaman.

Buti na lang at lumaking mapanuri at matalino ang inyong anak. Kahit sa murang edad, nakita niya ang kalokohan ng mga nasa kapangyarihan at ang kahungkagan ng panlipunang kaayusan. Kahit sa ganitong punto lang, isipin sanang hindi nasayang ang inyong pagod (bukod sa may pinagmanahan siya!).

Sadyang mahirap magpalaki ng anak. Pero hindi ba’t mas mahirap lumaki sa lipunang sadlak?

Sa gitna ng karahasan ng mga nasa kapangyarihan, normal para sa ina’t ama ang mag-alala. Totoong hindi dapat mapahamak ang pinakamamahal na anak. Maghahalo ang balat sa tinalupan kung may mangyari sa kanya!

Sa panahong katulad nito, hindi lang natin dapat intindihin ang pakikibaka ng anak. Kung sakaling may lakas pa, mainam ding samahan siya.

Para makipag-ugnayan sa awtor, pumunta sa https://risingsun.dannyarao.com